ZA Inventaris Gemeente Arnemuiden nr. 1019
Zeeuws ArchiefInventaris van de Archieven van de gemeente Arnemuiden
Naerdien deken ende beleeders vande panneringhe deser Stadt Arnemuyden vuijten naeme vande ghemeijne panneluijden ende neringhe van Soutsieden aen Burcgmrs Schepenen ende Raiden der zelver Stadt verthoont ende aengegeven hadden dat onder die meters ende andere aerbeijders daeronder werckendevele ende verscheyden gebreken ende ongeregeltheden geweest waeren diemen bij goede politijcke ordonnantie wel gevouchlick soude connen remedieren / Ende tot dien eijnde oock scriftelick overgegeven zeker poincten ende articulen mits decreteringhe ende goede onderhoudinghe vande welcke sijluijden wel verhoopten dat die meeste gebreken geweert ende die neringhe tot beteren voorspoet soude moghen gebrocht ende beter gedient worden dan die tot noch toe gedient ware geweest/ Soo hebben Burchmrs Schepenen ende Raiden collegialiter vergadert zynde alle die zelve articulen openbaerelick doen lesen ende naer verscheyden debatten ende propoosten op eenighe van dien doen hooren ende ondervraegen sommighe meters ende aerbeyders onder die voorn neringhe ende vuyterlick soo verre geprocedeert dat zijluijden andermael met mijn Heere den Bailliu deser Stadt daerop specialick vergadert zijnde ende de zelve articulen wederom geresumeert hebbende die ten laesten gemodereert ende oock eendeels gecorrigeert hebben die henl in conscientie tot voorderinghe zoo vande zelve neringhe ende suppoosten van dien als meters ende aerbeijders (daerop dese Stadt principalick consisteert) als andersins tot onderhoudinghe van goede politie onder die selve supposten ende generalick alle die burgers alderbeste ende bequamelicxste dochte te wesen/ Ende dien volgende hebben Bailliu Burchmrs Schepenen ende Raiden voorn vuijt crachte vande previlegie henluijden ende deser Stadt tot voorderinghe ende dispositie op politicke saeckenverleent geordonneert ende ordonneren mits desen de zelve articulen van een ijder in zijn respect onderhouden te moeten worden inder formen ende manieren hier naer volgende ende opde penen daer in begrepen/ reserverende nijtemin aen henlieden d’interpretatie van dien alsoedaer eenighe duijsterheyt in mochte wesen/ mitsgaders oock die macht ende authoriteijt om die in tgeheele ofte deele te wederroupen vermeerderen ofte minderen veranderen ofte corrigeren zoo tzelve naer gelegentheijt van tijde bevonden zal worden te behooren//
I
Inden eersten hebben geordonneert ende gestatueert ordonneren ende statueren mits desen dat nijemant onder die neringhe en zal moghen wercken ten zij hij eerst ende alvooren bij deken ende beleeders vander neringhe aengenommen ende daertoe geauthoriseert oft vry gemaect zal zyn ende dat die zelve deken ende beleeders in ‘t aennemen van dien goede discretie gebruijcken zullen soo wel opde bequaemheijt vande arbeyder in t ‘feyt van t’aerbeijden als oock opde goede name ende fame vande zelven//
II
Item dat den aerbeyder in soedanich aennemen ende vrijmaecken ende al eer van zijne vrijdicheijt te mogen gebruijcken gehouden zal zijn beloofte te doen van deken ende beleeders vande neringhe gehoorsaem te zijn ende d’ordonnantie opten arbeijt gemaect t’onderhouden ende hem in wercken daer naer te reguleren //
III
Ende soo verre soodanighen arbeyder tot noch toe onder die neringhe nijetgewrocht noch zijn bien venu aen zijne mede aerbeijders gegeven en hadde sal gehouden zyn voor Incommen te betaelen negen schellingen sonder meer daervan die twee schellingen sullen strecken voor die ghemeijnen armen ende die resterende zeven schellinge voor den ghemeijnen aerbeijders //
IIII
Item dat oock alle vrije aerbeijders jaerlicx op gesworen maendach in handen van deken ende beleeders vande neringhe dese ordonnantie ende die noch bij authorisatie van collegie gemaect zal worden beloven sullen vast ende onverbrekelick te onderhouden/ Ende ingevalle deken ende beleeders met den ghenen die zy daerover roupen zullen bevinden ijemandt nijet nut ofte bequame te wesen voor vrij soutwercker te blijven sullen die alsdan moghen oorloff gheven/ ende een ander in zyn plaetse stellen //
V
Als sijluijden van ghelijcken sullen moghen doen ten respecte van alle aerbeijders die eenighe meuijterie oft beroerten onder d andere aerbeijders gerocht oft oock die tot aerbeijden ende onderhouden der ordonnancie onwillich gemaect mochten hebben //
VI
Item dat alle vrije aerbeijders voorss van nu voortaen sullen gehouden zijn alle daeghe des morgens met het op sluijten vande poorte hun met huer gereetschap te laeten vinden by het meters huijsken ende aldaer haer dobbelinghe te verwachten van het werck daer inne sij sullen moghen vallen/ tzij dan groff sout ofte wit sout ende van daer nijet te scheijden voor alle het werck dat dan onder de keeten sal wesen ghemant zal zijn soo welvan groff als van wit sout op pene dat zoo wie hem ten zelven tijde bij het meters huijsken nijet en zal hebben laeten vinden verbueren zal zes grooten tot proffite vande gemeene aerbeijders vuijtgesteken siecte ende absentie vuijte Stadt //
VII
Item zullen daerenboven die voorss aerbeijders noch gehouden zyn tot alle tijden bijden cnape vuijt bevel vande deken ende beleeders ofte ijemandt van de neringhe ontboden zijndeonder de keeten te commen om aldaer te dobbelen naer alzulcken werck tzij van wit ofte groff sout als daer te wercken zal zijn op penen dat soo wie daer inne gebreckich bevonden zal worden in acht daeghen daer naer onder die neringhe nijet en zal moghen wercken/ Ende die in weygeringe is naer groff sout te dobbelen sal gheen dobbelinghe hebben in het witte sout ten waere die byde ghemeene aerbeyders door oorsaecke van ouderdom oft andere wettighe
VIII
Item dat alle wit ende groff sout gewrocht zal worden soo de schepen op die saete gecommen zyn sulcx dat die eerst sal gecommen zijn zal eerst geholpen worden wel verstaende dat het witte sout soo het versocht wort voor het grove ende het grove voorden turff op een getijde op de saete gecommen zijndegewrocht sal worden dan soo verre eenich groff sout een getijde voor het witte sout opde saete gecommen zal zijn sal voor het witte sout gaen dat dan eerst opde saete gecommen zal zijn ende van ghelijcken oock den turff //
IX
Item dat nijmandt wie hij zij en zal wit noch groff sout noch eenich ander werck de keete aengaende mogen wercken dat by de deken oft knape vande neringhe verboden is nijet te moghen wercken op pene van vijff schellingen gr. Vls ende daerenboven in zes weken onder de keeten ofte neringhe nijet te mogen wercken //
X
Item dat een panneman oft pannevrouwe vuijt de arbeijders die in ‘t werck gedobbelt zullen wesen vermogen zullen die brekers te kiesen diet hem oft haer gelieven zal naer ouder manieren //
XI
Item dat een panneman oft pannevrouwe sal mogen vuijt zijn keete met halve vaten doen meten draegen heffen ende breken tot een halff quartier wit sout toe ende dat met de ghene diet hem off haer believen zal mits dat tselffde halve vat alle jaere geijct zal worden //
XII
Item dat alle aerbeijders gehouden zullen zijn die neringheel ende eerlicken te dienen ende den panneman des versocht zijnde te wille te zyn soo wel van een halff quartier souts te wercken als meer mits betaelende een halff quartier voor een heel ende tot een quartier soo willich syn als tot meer ende wat eerst op die saete sal gecommen zyn sal eerst affgelaeden worden tzij cleijn oft groot werck sonder meer te moghen nemen als daer gewrocht wort ende dat opde boete van een karolus gulden ende verbot van zes weken haer neringhe //
XIII
Item dat de vrije aerbeyders oft soutwerckers int witte sout sullen werpen tot de meters zeven man te weten drie tot draeghen, twee tot heffen ende twee tot breken daervan zij genijeten zullen met haer eijghen sacken zes schellingen vande coopman eende een schelling van de panneman sonder meer //
XIIII
Item dat alle aerbeijders werckende groff sout tot behouff van de keete voortaen sullen moeten besighen haer eijghen schoppen ende zullen hebben voor aerbeijtsloon van ijeder hondert zeven schellingen mits conditie dat het schip liggen zal binnen de drie roeden van zyn gerechte drachte vande keete daer inne vande aerbeijders geworpen zal worden zeven mannen ende van dandere drachten die dus langhe gegeven hebben zevenende acht schellingen sullen hebben ende ontfanghen zes grooten meer vuijtgeseijt de keete op ‘t oude gat staende die met de aerbeyders zal overcommen soo goeden coop als hy can Ende soo verre bij de aerbeijders daer in onredelicheijt gebruijct wierde zullen deken ende beleeders daer in voorzien ende ordonneren naer discretie twelck van beijden zijden ghevolcht ende onderhouden sal moeten worden //
XVIII
Item dat gheen witsoutmeters die bij die vande neringe aengenomen zullen wesen vuijt der stede sullen moghen reijsen dan by consente wille ende wete van deken ende beleeders vande neringhe op pene van twee schellingen sdaechs die zy alzoo vuijt wesen zullen //
XIX
Item zullen de voorss witte soutmeters gehouden zijn den coopman tzijne te gheven ende te meten met haer eijgen schoppen naer ouder costume te weten dat zij de mate op haer blocken recht sullen stellen ende elck drie volle schoppen in het vadt doen ende daer naer licht volmeten eer sij strijcken ende zullen hebben an ijeder hondert twee schellingen acht grooten vls voor haer beijdensonder eenich drinckgelt vande coopman ofte panneman te mogen heijssen op pene van haer verdiende loon //
XX
Item zullen gehouden zijn de vaeten mitsgaders de britsen van elck werck dat voldaen zal zyn in ‘t huijsken te bringhen opde boete van eenen schelling telcke reijse te verbeuren bij de ghene die daermede gemeten sullen hebben //
XXI
Item dat alle aerbeijders versocht zijnde vande panneman oft pannevrouwe om zijn panne op ofte aff te zetten nijet vermuegen en zullen in eenich werck te gaende panne sij eerst ende alvoren aen den boom ofte opden hoven geset daer van zy hebben zullen van op ende aff te setten elcke reijse tot XVI man drie grooten de man op pene van die in weijgeringe bevonden zal worden verbeuren twaelff grooten de man soo wel inden teelt als daerbuijten //
XXII
Item dat alle vrachtenaers sullen vermoghen haer turff te besteden te vullen ende te draegen diet hem believen zal hij zij poorter ofte gheen soo goeden coop als hij can //
XXIII
Item dat alle gildebroeders vande ghemeene aerbeijders onder de keeten werckende alle morgen ende alle tijden vanden daeghe gehouden zullen zyn haer werck te voldoen daer zij moghen inne gevallen zyn tzij cleijn ofte groot tzij oock kiel ofte gheen blijvende in den kiel zonder daervuijt te scheijdenvoor ende al eer die man gewaerschout is diet soude moghen de naeste ooghen aengaen tot den derden man toe/Ende wanneer die gewaerschout is die de naeste ooghen heeft zal gehouden zijn t’werck zoo wel te voldoen als den eygenaer of d’eerste die int werck gevallen is overmits dat zy den voorss eygenaer zyn penningen ? affstrijcken ende soo den eersten man ofte den tweeden man oft den derden man niet te vinden en is zalmen ongehouden wesen ijemandts meer te soucken dan alleenlicken die inde wercken gevallen zijn ten waere datmen yemandt darrtoe verwillichde/ Ende zoo zy dan nijemant verwillichen en connen zullen nochtans de ghemeene gildbroeders gehouden zijn met hetzelve werck voorts te gaen met die ghene die daer inne gevallen zyn met de dobbelinghe ende het selve werck te voldoenzonder daer vuijt te scheijden Ende zoo den eersten man hem zelven nijet en reguleert om de hoochste ooghen naer hem te waerschouwen tot den den derden man toe als boven geroert is zal verbeuren de boete van eene schellng gvls ende noch boven dien zijn arbeijt die hij gedaen heeft ende voorts den tweede man gewaerschout zijnde ende oock den derden man gewaerschout ende in weijgeringe bevonden zijnde zal zullen verbeuren gelijcke boete als boven van een schelling gvls Ende voorts zal den deken vermuegen diendieinde voorss boete gevallen zyn tzij dan den eersten tweeden ofte den derden man haer steenen te schuttenende dobbelinghe te verbieden tot der tijt dat zij met den deken ende beleeders overcommen zullen zijn //
XXIIII
Item dat de meters ghevallen zynde in eenich werck zullen gehouden zyn vuijt dat voorss werck te scheyden versocht zynde byden panneman ofte coopman om te commen meten ende dat soo verde de meters vuijt de wercke gehaelt worden om den coopman met meten te gerieven en zullen nijmandt vermogen te waerschouwen op dat alle beijde de wercken nijet verachtert en worden maer soo daer ijemandt bijde werck is die ten oogen aengaet sal int werck muegen treden ende zoo nijet zullen die int werck zyn met het werck voorts gaen mits conditie indien de meters min als een halff hondert souts gewinhebbenzal commentot gemeene proffijte van die int werck zyn nochtans en zullen de meters hem in gheen weygeringhe maecken om een quartier ofte halff hondert te meten al waere het werck daer zij moesten vuijtscheijden een werck van drie hondert ende dat opde boete van twee schellingen
gvls //
XXV
Item dat oft de meters malcanderen het werck tusschen het dobbelen van de steene ende soo langhe heur werck nijet gevrijdt en is onderliepenende dat zij malcandren noch dobbelinghe moesten doen ende over sulcx een ofte meer vande meters vuijt den wercke van meten viele dat de meters sullen muegen commen dobbelen in ander wercke van groff sout soo langhe alst soo vaerde nijet gevrijdt en is dat elck man opgedraegen heeft drie sacken met groff sout die int voors werck zyn ende soo wie in weijgeringe bevonden wort van de meters daervan dobbelinghe te doen sal verbueren eene schelling ende zijn gelt dat hijint voorss werck soude moghen winnen //
XXVI
Item dat alle gildebroeders vande gemeene aerbeyders gehouden zullen zyn alle thyden vanden daeghe met haer sacken buijten onder de keeten voor ‘t meeters huijsken ofte opde bane te commen daer de dobbelinghe zoude muegen gheschieden ende soo wie gheen sacken en heeft die sal hem zelven reguleren van sacken te versien tusschen nu ende veerthien daeghen daermede hij den coopman voldoen mach op de boete van zes groote gvlsende soo wie een sack doet maecken daermen den coopman ofte panneman nijet mede en can gherieven dienen ofte voldoen zal den coopman oft panneman vermuege den saeck wech te doen nemen ende soomen sulcx vint onder de gasten van een sack die daer nijet bequaem toe en is sal zyn de boete van een schelling gvls //
XXVII
Item dat alle gildebroeders zullen gehouden wesen zoo daer een getije opden dach compt ende eenich werck valt naer tselve werck te dobbelen ende dat zoo wije opde eerste dobbelinghe van dat getije nijet en is nijet en zal vermuegen op dat geheel getie te dobbelen ofte wercken oft ten waere datter gebreck van volck waere datse alsdan mede aen souden mogen gaen ofte dobbelen//
XXVIII
Item dat nijemandt wie hy zij int draegen en zal vermuegen van het denne te gaen met een vat wit souts zonder eerst ende alvooren te roepen hoe veel dat den tel ofte kerff is ende dat opde boete van gebrist ? te worden zoo dickmaels als hij bevonden ofte beslegen wort waervan de meters ende alle andere aerbeyders gehouden zullen zyn terstont executie te doen op pene van mede gebrist te worden die in weijgeringhe bevonden wort //
XXIX
Item dat de meters mede gehouden sullen zyn malcanderen alle voordeel aff te zien int dobbelen gelijck alle andere aerbeyders malcanderen doen ende en zullen gheen ghemeenschappen hebben met eenighe maetschappen dan zullen gehouden zyn te dobbelen met de ghene die bijder hant zyn op dat den coopman nijet verachtert en worden ende dat opde boete die contrarie bevonden wort gedaen te hebben van twee schellinge gvls die geexecuteert zullen worden by die vander neringhe //
XXX
Item dat oock de voors meters zullen gehouden wesen eerst naer het meten te dobbelen ende daer naer zal een yegelick muegen werpen naer het werck van de gildebroeders vant gilde ende alst werck vant witte sout gevrijdt is en salder nyemandt eenighe dobbelinghe meer hebben dan die ten ooghen aengaet ende dat opde boete van eene schelling vls //
XXXI
Item dat nijmandt wie hij oock zij tzij meters ofte aerbeyders en zal muegen werpen ofte dobbelen naer eenich werck dat nijet reet en is ten zij dat zij vand pannemanofte coopman al eerst gewaerschout zijn oft ‘t werck reet is ofte nijet ende soo wije naer alzulcken wercken werpt ofte dobbelt dat nijet reet en is sal verbueren voor ijder hooft zes gvls soo dickmaels hy daerop bevonden wort //
XXXII
Item dat nijemandt van nu voortaen op eenighe dennen ofte in keeten en sal vermuegen te iniurieren ofte qualick ofte onbehoorlick te spreken het zij dan tegens den panneman ofte coopman oft oock tegens malkanderen ende dat opde boete van een schelling //
XXXIII
Item dat alle aerbeyders soo wanneer zijlieden tzij te watere oft lande wat te doene zullen hebben ende zulcx onder die keeten en souden moghen commen wercken gehouden zullen zyn aen ijemandt van hen medegesellen alle merghen hen excuse te doen van zylieden te doene zullen hebben ende dat zylieden aen lant commende oft andersins hen nootelick affairen gedaen hebbende gehouden zullen zijn des versocht wordende onder die keeten zonder eenighe excuse oft vuijtvluchten te nemen te commen wercken op pene van twaelff grooten vls by eenyder telcke reijse te verbeuren die telcken weijgeringe bevonden zal worden //
XXXIIII
Item dat alle de zelve aerbeyders die in manieren voorss ‘s mergen/des morgens hen excuse gedaen zullen hebben talle getyde dat nijeuw aencompt zoo vry onder de keeten zullen moghe commen wercken oft zijlieden ‘s mergens gedobbelt hadden //
XXXV
Item dat van nu voortaen de rolle vande aerbeyders gesloten ende soo groot blijven zal zoo die nu is zonder datter ijemandt nu meer in ‘t gilde vande aerbeijdes zal moghen commen ten waere ijemandt quame te sterven oft dat ijemandt om zyn misbruijckoft eenighe oorsaecke by der neringhe vuijt arbeyders gilde gedaen ende geroijeert wierde in welcken gevalle de gemeene aerbeijders andere bequame personen aende neringhe zullen mogen overgeven om op die plaetse vande gestorven oft geroijeerte aengenomen te worden wel verstaende dat by gebreke van volcke oft aerbeyders de neringhe aen haer houdt ende reserveert de macht ende authoriteijt om bij voorgaende advijs ende authorisatie vande magistraet tgilde vande aerbeyders open te stellen tot alle tyden alst die neringhe gelieven zal //
XXXVI
Item dat alle de aerbeyders die geduerende eene geheele teeltniet eens onderde neringhe gedobbelt en zullen hebben om te wercken hen vrijdom ende gildebroederschap verbeuren ende quijte ende zoo onvrij wesen zullen al oft zijluyden noijt in ‘t gilde geweest waeren dewelcke oock in ‘t gilde nijet wederom en zullen moghen in commen ten waereijmandt op de rolle gebreck waere ende die vander neringhe die daer in hen wille ende discretie altijts zullen moghen ghebruijcken zulcx gelieffde ende goet dochte //
XXXVII
Ende alzoo ‘t voorss ghemeene gilde jaerlicx eens bijden anderen vergaert ende maeltijt houdt ende datter vele ende eenighe zijn die hen aldaer nijetbij begeeren te vinden om de oncosten vande zelve maeltijt nijet te helpen draeghen/ Soo is dien aengaende verstaen ende geordonneert dat zoo wie vander maeltijt absent is ongehouden zal zijn inde maeltijt te contribueren maer dat soodanighe absenten nochtans met heur jaerpenningen volstaen ende zullen moeten betaelen / Welcke jaerpenningen bij desen verstaen ende geordonneert worden over ijder hooft vande gildebroeders te zijne eenen schelling //
XXXVIII
Alle welcke voorss boeten geexecuteert zullen worden bij den deken ende beleeders van t’gilde ende dat met schutten vande steenen vande ghene die die verbeuren totter tijdt zij die voorss boeten betaelt zullen hebben ende dat totde proffijte van t’gemeene gilde daervan deken ende beleeders rekeninghe houden ende doen zullen t’allen tijden des versocht wordende//
XXXIX
Ende op dat dese ordonnantie te beter onderhouden werde zullen deken ende beleeders vande neringhe gehouden sijn alle jaere op gesworen maendach vuyt de vrije aerbeijders een Deken ende twee beleeders te kiesen die welcke beloven zullen de bovengeroerde ordonnantie onder de aerbeijders te onderhouden ende te doen onderhouden soo veel in hen wesen sal ende die steenen te schutten als behooren zal/ Ende soo wie daertoe bij deken ende beleeders van de neringhe gecooren sal worden sal gehouden zijn die last voor dat jaere aen te nemen gelick oock de aerbeyders de selve gehouden zullen wesen gehoorsaem te zijn op pene van alzulcke breucken als deken ende beleeders vander neringhe naer gelegentheyt sullen bevinden te behooren //
XL
Item en sullen deken ende beleeders van de aerbeyders nijet vermoghen ijemandt naer eenich werck te laeten dobbelen die welcke off in die breucken vervallen zal zijn voor een tijt lanck onder die neringhe nijet te mogen wercken oft by deken ende beleeders van de panneringhe al heel affgeset ende vuijt de neringhe gedaen zal zijn op pene dat zij zelven in de zelver pene vervallen zullen syn die dezelvigheverbeurt sullen hebben die zy sullen hebben laeten dobbelen tzyvoor een tijt lanck die neringhe verboden ofte al heel vuijt de neringhe affgeset oft anderss //
XLI
Ende alzoe d’ordonnantie opde meters ende aerbeijders onder de voorss panneringhe werckende eertijts gemaect verleent ende opden XVIIIen february XVc LXXXIIII ter peuijen deser Stadt Arnemuijden openbaerlickgepubliceert ende oock daer naer opden VIIen January
XVc LXXXVI eenighe articulen geaugmenteert is geweest ende dat de zelve ordonnantie naderhant bijoccurentie ende gelegentheyt van tijde bevonden is eenighe poincten verandert gecorrigeert ende noch vermeerdert te moeten worden volgens t’versouck ende zekere nijeuwe articulen by deken ende beleeders vande neringhe scriftelick overgegeven/ Soe hebben de Burchmrs Schepenen ende Raiden ten daeghe ondergeschreven de zelve ordonnantie ende nijeuweovergegeven articulen gevisiteert ende alvooren opte zelve nijeuwe articulen gehadt t’advijs van deken ende beleeders vande voorss aerbeijders die gecorrigeert geraempt ende vernijeuwt ende geconsenteert/ corrigeren raemen veranderen vernijeuwen ende consenteren mits desen in manieren zoo die hier boven gesteltende bij articulen begrepen zijn/ Ordonneren ende statueren wel expresselyckmits desen dat de zelve ordonnantie ende nijeuwe articulenin manieren voorss voortaen onverbrekelick onderhouden ende achtervolcht zullen worden opde boeten ende breucken daerby gespecifficeert/Emmerster tijt toe ende zoo lange naer veranderinghe ende gelegentheijt des tijts andere ordonnantie gemaect oft dese dese tegenwoordighe ordonnantie in eenighe poincten gecorrigeert vermindert oft vermeerdert soude mogen wordenvolgens die macht ende authoriteijt aen henluyden gereserveert als boven/ Actum ten Raide der voorss Stadt Arnemuijdenopden laesten december XVc LXXXVIII tich //