Afschrift van de instructie voor de gecommitterden die een belasting van f.50,- op elke hondert zout (35000 pond) moeten invoeren, opgesteld op last van Prins Maurits.
Archief van het Stadsarchief van Arnemuiden:
Ingang. 1200. Inventarisnr.1088.
21 mei 1586
N.B. In 1585 en 1586, na de moord op Willem van Oranje, was er letterlijk een strijd op leven en dood gaande om de Nederlanden te bevrijden van de Spaanse Overheersing. Alleen de Noordelijke Nederlanden konden dankzij het optreden van de de zeer bekwame strateeg op militair gebied Maurits en de brillante politicus Johan van Oldenbarnevelt de ongelijke strijd winnen.
De beroemde 10 jaren (1588-1598) zijn door Robert Fruin uitnemend beschreven.
Toen onderstaand stuk werd opgesteld was het zover nog niet en was de toestand , na de val van Antwerpen, rampzalig te noemen.
Om onze Landen te redden werd een zware oorlogsbelasting op Zout (zie boven) opgevoerd, waarbij zelfs de "Visscherie" die al in de Middeleeuwen vrijdom van zoutbelasting genoot, een "voorschot" moest betalen, dat volgens dit stuk misschien (als 's Lands Welvaren daar niet onder zou lijden) later zou worden verrekend respectievelijk gerestitueerd.
Instructie door de gecommitterde die gelast zullen wesen om den Impost van de vijftich guldens op elck hondert wit soute in treijn te stellen.
De voors. Gecommitteerde sullen elck inden quartiere daer haeren last sijn sal inden steden ende plaetsen daer soutkeeten staen doen vergaderen den Officier ende Magistraet der voorscreven steden ende plaetse ende deselve van onzentweghen voordraeghen dat wij aenmerckende dat de vruchten ende proffiten dyemen verwacht van allen consenten ende imposten niet soo seer en zijn gelegen in de groote ende swaere belastinghen dyemen op eenighe coopmanschappen ende waeren is stellende; maer veel meer dat die consenten vandien met goeden verstande ter executie ende sulcx in treijn gestelt worden.Waer door alle fraude die daer tegen gepractiqueert moghe worden voorgecommen sijnde die neringhen te beter ende stercker haeren voortganck nemen ende eijntel(yck) die profitten tot onderstant van der tegenwoordigher oorloghe soo noodiich te meerder sijn.
Sullen daeromme metten eersten (ver)nemen ofte het placcaet bij ons op den opheve(het opgeven) van den voors.Impost nu in dese maent Mey vuijtgegheven in alle plaetssen daer zulcx behoort gepubliceert es ende dienvolgende den voorss. Officieren ende magistraeten (ver)soucken ende mettenen ordonneren dat zij ende eenyder van hun in zijn regardt die goede hant willen bieden dat tvoors. placcaet in alle sijne poincten ende articulen onver brekel(yck) onderhouden mach worden.
Ende indien tvoorss. placcaet als wij nochtans niet en verhopen in eenighe plaetsen niet gepubliceert en soude moghen sijn ende dat die magistraeten van eenighe steden al(s) noch in weijgeringhe bleven om tselve te publiceren tzij onder decksel van die visscherie int voors. placcaet geen restitutie belooft en wordt wort ofte anders;
Sult de zelve van onsent weghen (ver)claren dat volgen(de) die resolutie van de Generaele Provintien oock mede om vele ende menichfuldighe oorsaecken van disputen ende frauden wech te nemen tvoorss. placcaet anders niet heeft connen gemaect worden;
Dan indien de voorss. Visscherien souden persisteren totte voorss. restitutie; sult haerluijden moghen (ver)claeren dat zij binnen den tijt van drie maenden die hunluiijden voorrespijt van betalinghe vergundt worden daervan haere doleantien aen ons moghen overgeven ende dat wij daerop sullen disponeren gelijck wij tot welvaren van den lande ende tot conservatie vande zeevaert zullen bevinden te behooren.
Sullen voorts tot volcommijnghe van den voorss. placaete voor den voorss. Officieren ende magistraeten doen ontbieden alle die gesworen soutmeters in den steden ende plaetss. respective wesende ende de selve in haeren handen volgende den inhouden van den Placaete doen beloven ende sweeren Teweten
Dat zij voortaen geen sout int cleijn ofte groot en sullenmeten tenzij hen(lieden) alvooren billet van den Collecteur daertoe gelevert zij; waer bij blijct van sijnen consentie ende dat zij voorts alle daege de zelve billetten in handen van den Collecteur sullen overbrenghen ende daer beneffens op haeren eedt aen den zelven getroulicken sullen (ver)claeren en(de) aengeven die juiste quantiteijt van den soute die sij telcken daeghe gemeten ofte getonnet sullen hebben vuijt wiens keete ende bij wien tzelve ontfanghen ist.
Daerboven hunluijden betaelt zal worden drie grooten Vls. van den hondert. Ende indien zij bevonden worden contrarie gedaen oft anderssins gemalverseert te hebben;sult hunluijden opent(lyck) (ver)claren dat zij lijfflick gestraft sullen worden als meijneedighe volgende den placate.
Ende indien in eenighen steden ende plaetssen gheen gesworen soutmeter gestelt en moghe sijn oft dat eenighe in weijgeringhe ende gebreke bleven om den voors.eedt te doene sullen den Officier ende magistraet van onsentwegen bevelen de selve metten eersten te stellenende onder den voors.eedt te brenghen ofte dat bij gebreke vandien al tsout dwelck contrarie bij andere gemeten ende affgedaen sal sijn gehouden sal worden voor verbeurt in aleen plaetssen daer tzelve becommelick zijn zal.
Sullen voorts den voors.Officieren ende Magistraeten respective in de steden ende plaetsen daer soutkeeten staen van onsent weghen bevelen dat zij elck in den sijnen die ordre onder haere neringhe stellen dat voortaen geen sout van de keeten ofte sate (ver)voert ende worde tzij tzelve in tonnen geslegen worde ofte anders ten waere eenen behoorl(ycken) soutbrieff daervan (ver)leden ? ende gepasseert waere op pene in den placate geroert; ende voorts aenseggen dat onse wille es dat de zelve soutbrieven voortaen bij niemand sullen moghen gescreven worden dan bij de Secretaris van de steden ofte plaetsen respective oft ten hooghsten twee gesworen clercken in elcke plaetse gestelt oft noch te stellen ende oock bij niemand gesegelt en zullen mogen worden dan bij een van de Burchmrs. die tselve best gelegen zal comen.
Welcke secretarissen oft gezworen clercken die zij verclaeren de voors. soutbrieven te sullen schrijven de voors. gecommitteerde elck in zijn bedrijve ende quartiere affnemen sullen den eedt dat zij goet pertinent(vasthoudend) ende rechtvaerdich register sullen houden van allet sout dwelck hun aengegeven ende bij haer de soutbrieven gescreven sullen worden met goede (ver)claringhe van den dach aen ende van wien tselve gecoft ende vercoft es. Dat zij oock de zelve soutbrieven niet en zullen scrijven dan ten versoucke ende volgende die (ver)claringhe van den panneman oft zijn welbekenden agent ende de Iuijste quatiteijt van den soutte bij haer vuijtgelevert.
Voorts geen soutbrieven en sullen vuijtgeven met opene ......(geheel of gedeeltelijk blanco ? waardoor gesjoemel mogelijk was) breeder inden placaete verhaelt.
Waervooren zij den voors. secretarissen ofte gezworen clercken sullen aenseggen dat haer betaelt zal worden voor de voors. registratie vier grooten vls. van de hondert mits dat zij gehouden sullen sijn des versocht sijnde daer van te leveren extract oft copie autenticque onder haeren eedt.
Sullen voorts mede den Burgemrs. van steden ende plaetsen respective die de zelve soutbrieven sullen zegelen aen haerl(ieder) handen in presentie van magistraet doen beloven ende aennemen op den eedt bij haer ter saecke van haere officie gedaen dat zij geen soutbrieven en zullen zegel dan die bij den secretarissen oft gezworen clercken alsvooren gescreven sullen zijn. ende tenzij dat haer op den rugge van den voors.soutbrieff blijcke dat den Impost betaelt oft den Collecteur daervan geconsenteert es ende dat zij oock op niemants eedt ofte verclaringhe de voors. soutbrieven en zullen zegelen dan van den panneman oft haeren wel bekenden agent betaelt sijnde ende voorts dat zij dezelve op den eedt soo wel de quantiteijt begrepen sullen doen verclaeren ende daer nae eerst zegelen.
Ende indien de voors. Burgemrs. oft eenighe van hun in weijgeringhe soude moghen wesen van zulcx voorss. es te beloven ende aen te nemen; sullen tegens henlieden int particuliere protesteren van costen schaden ende interessen die bij reffuijs(refuus) van dien soo de particuliere als gemeene saecke soude moghen commen te lijden soo van verbeurte van den soutteals anderssins volgende den placaete.
De voors. gecommitteerde sullen mede bij haere ontbieden de Collecteurs die tvoorleden Jaer ( 1585) den Impost gecollecteert hebben.
Ende indien zij bevijnden de zelve daertoe gequalificeert ende capabel; sullen haer van onsent weghen indient zijt begeeren, in haeren dienst continueren oft daer gheen collecteur wesen zal oft niet en zullen begeeren gecontinueert te wezen ijmant ander(s) op ons welbehaghen in haere plaetse stellen ende henl(ieden) respective leveren het placcaet ende Instructie op den collecte van den voors. Impost bij ons gemaeckt ende dienvolgende de zelve affnemen den behoorl(ycken) eedt achter in haere Instructie gestelt ende daerbeneffens wel scherpel(yck) van onsent weghen bevelen ende ordonneren dat zij haer strictel(yck) daernae zullen hebben te reguleren.
Sullen voorts de zelve promptel(yck) in haere handen ofte ten lanxten binnen acht daeghen aen de camer van de Tresorie(Thesaurie) bevelen over de brenghen pertinente rekeninghe ofte ten minstenstaet van allet ghene het laeste voorleden Jaer bij haerl(ieden) respective verschreven((afgeschreven ?) ende noch onbetaelt mach zijn met goede verclaringhe bij wien ende aen wien tselve gelevert es ende voorts mede aenseggen dat onse meijninghe es volgende tconsent dat wij van de Generale Staten ende special(yck) mede van de Staten van Hollant ende Zeelant daervan hebben dat zij allet ghene van de voors. Impost (ver)screven est, metten eersten sullen hebben te executeren sonder aensien oft tselve tot visscherie gebruijkt es oft niet.
Sijnde niettemin bereijt ende te vreden de zelve Visscherie te geven alle redelicke contentement dat zij gheen redene en zullen hebben van claeghen.
Ende sullen de voors. gecommitteerde gehouden sijn ons metten eersten over te seijnden schriftel(yck) rapport van al tgene bij haer in deze haeren last gehandelt ende bejegent sal sijn om tzelve gesien voorts gedaen te worden soo ten meesten dienste van den lande bevonden zal worden te behooren.
Aldus gedaen t Utrecht ter camere van de Thesaurie van den Lande den xx1 en Maij anno 1586.
Geparepheert(geparafeerd) Teelink.
Onder stont gescreven; Ter ordonnantie van zijn Ex(cellentie)
onderteeckent Chr. Huygens.