Stukken over het geschil tussen de kerkmeesters van Arnemuiden en de vier “baenluyden” (lijndraaiers) aldaar, waarbij de lijndraaiers op hun eigen bedrijven droog- en teerstoven willen bouwen, tegen betaling van een vast bedrag aan de kerkmeesters die de opbrengst van de plaatselijk droog-en teerstoof bezitten.
ZA Inventaris Gemeente Arnemuiden nr. 1080
1558, 1559,1561 ,1569, 7 stukken
Copia Copie
Alzoe onlancx zeeckere questie ende geschil geresen ende gemoveert is tusschen de de kerckmeesters van Armuyden ter eender ende Bouwen Ghysbrechtsz zoe voor hem selven als voor dander lyndray(ers) wonende op Armuyde ter andere zyde Toecomende ter cause dat de voorss kerckmeesters sustineerden dat den voorss Bouwen Ghyses ende zyne consoorten zouden gehouden zyn alle huere kabels ende touwen by hem op Armuyden gedreven ? ende gemackt ende die behoufdt gheteert te werden te doen teeren inde stove op Armuyde vermits ? de voorss Bouwen Ghijsbrechtsz sustineerde ter contrarie ende dat de lyndrayeers zoude moeghen doen teeren huere ghewant tzy tot Middelburch Veere ofte elders daert hem oirboirlicxt duyncken zoude ten waere de voorn kerckmeesters hem wilden doen dienen ende teeren op Armuyde tot alzulcken pryse gelyckmen tot Middelburch betalen zall Ende als van de voorss parthien apparent waere te te dyer cause te treden in grooten ende zwaren processe tot coste van den voorss van de voorss kercke Soe hebben burchmeesters ende scheepenen der stede van Middelburch als huerlieder iugen competeterende opperkerckmeesters de voorss parthien voor hem doen dachvaerden ende citeeren Ommede zelve in huerlieder questien ende gheschillen te aehoiren verlycken ? ende accorderen indient eenichsins doenlyck ware committeerende daer toe expresselyc Jacop Heyndricxz van Grypskerck Adriaen Jacob Joostz ende Adriaen van Campen scheepenen der voorn stede welcke voorss scheepenen gehoert hebbende de voorss perthien in huerlieder voorss questttien ende geschillen ende ghesyen de mmmnenten ende schrifturen dye zy respectivelyc theuren rechte ende diffensie gheexhibeert hebben Ende hebbene daer op nae rypelicke geledt hebben de voorss parthyen geinduceert ende gezwadeert tot appoinctemente Ende zyn eyntelick de voorss parthien by huere toespreken ?/tweespraeck gheaccordeert inde naervolgende maniere
Te weetene dat alle de voorss lyndrayers op Armuyde wonende gehouden zullen weesen van nu voortaen alle huere kabels ende touwen zoe groot als cleene by hem aldaer gedreven ende gemaeckt te doen stooven ende teeren inde stoove vande kerck op Armuyden des zoe zullen de kerckmeesters ende stoofmre insgelycx gehouden zyn de voorss lyndrayers te doen dienen stooven ende teeren alle jaere voorss cabelen ende ghewant mits by hem betalende ende ghenyetende een stuver meer dan men tot Middelburch te Courdt Jacops ofte tot Veere ghevende ende betalende is van elck hondert ? mits ten alderhoochsten stovende tsamen vyerentwintich oft dertich hondert Oick zoe en zullen de lyndrayers van nu voort aen gheen wit ghewant buyten Armuyden geslaegen aldaer te stooven aenneemen van eenyge vreemde cooplieden in preiudicie vanden stoofmrs ofte ofte deesen accorde
Alle welcke voorss conditien de voorss parthyen hier inne ? waren volveerdich te onderhouden ende volbringhen op zeeckere peenen ende boete by….. te nomineeren ende hem daer inne ghew….. by sententie van burchmeesters Scheepenen deser voorn stede te laten condemneeren by huere sententie diffinityve maer wyert tselve voortgaende accort alsdoen gedelayeert ende vuytgestelt tzy der compste vanden stoofmre om dat hy insgelycx tvoorss accord ghedurende zyne huere gheloove zoude te volbringhen ende onderhouden
Ende tot dyen eynde zyn beide de voorss perthyen voor notarius ghecompareert ende aldaer
Huere rechtdach inden haege geprolongeert den tyt van veerthyen daeghen om by middeler tydt daar voorss accordt by hemte effectueeren
U:E: Mogende Heeren
Gheven ootmoedelyc te kennen Cornelisz Jansz Jacob Cornelisz Hoy Augustijn Pratis ende Heynrick Maertsz kerckmeesters vande prochie kercke van Aermuyden hoe dat sy supplianten by zeekere gewysde van de Maj: oft van Maj: secreten Raede geauctoriseert zynde te mogen rechten tymmeren ende onderhouden zeekere stoeve omme daer inne te droegen ende te taeren die cabelen ende touwen diemen aldaer mackt naer vermoegen tselffde gewysde vercreege recht hebben omme inden selffde geerigeerde stove re droegen stoeven ende teeren allerleijde soirten van cabelen ende coirden die inde lynbaene gemaeckt gedraijt ende geslagen werden wel verstaende dat tot proufyt daer van coemede geappliceert wordt tot onderhoudenisse vande kercke ende Godts dienste van die voorss parochie van Armuyden all in volgende tvoorss gewysde sonder datter yemandt anders eenich recht int cleyn noch int groot omme dusdanighe stove aldaer te stellen oft erigeeren alzulcx zijn zy supplianten ende huer voorsaeten van voorss vercregen recht geweest in rustige ende vreetsamige vrye possessie wel quasi dese naeste XXX jaere ende langer ende alsulcx haer stoeve by huer voorsaten gerigeert ende gemaeckt onderhouden ende gerepareert ende die proufijte comende daer van geemploeert gehadt tot reparatie vande voorss kerck ende onderhoudinghe van Godts dienst waer van zylieden jaerlyc behoorlicke rekeninghe en reliqua geen hebben gehadt
Ende zyn die supplianten ende heure voirsaten in officio den zelven tyt in vreetsamege possessie geweest dat alle die lyndrayers wonende op die voorss vlecke van Armuyden heurlieden witte touwen hebben doen teeren ende bereijen inde voorss stove sonder die zelve elders te vervoeren/ Ende zoe wanneer ijmandt ter contrarie heeft willen doen zoe hebben zy supplianten tzelve belet geweert ende afgeen ? gehadt zulcx dat zy midts dien geweest ende gebleven zyn in heure voorss vreetsamighe possessie den van XXX jaere ende langer ende noch binne jare ende daghe herwarts dat hoewel mitsdien nyemandt en waere geoerloft geweest den supplianten eenich hinder oft belet te doene in heurlyder vreetsamighe possessie wel quasi van huer voorss vercregen recht heeft nochtans eene Bouwen Ghysbrechtsz nu onlancx gecomen mitter wone op Armuyden in zekere lynbane den supplianten ende pachters belet te doene in heurluyder voorss dredelicke possessie hem vervorders heeft te vervoeren ende te doen teeren ende stgoven buyten de voorss plaetse van Armuyden alle die tauwen cabelen cleen ende groot die aen hem besteet …….. spolierende alzoe die kercke van heur costelicke proffiten ende emolumenten versoucke daer inne supplianten macht in cas van complai(n)cte
In summa ? forma dit doende
N.B. Een aantal woorden zijn in het handschrift weggevallen !
Copie zonder titel
Die Prinche van Oraingne etc Alsoe Cornelis Jacobsz Cornelis Claesz Bontecoe ende Jaques de Vriese jegenwoordighe kerkmrs van Arnemuijde ons hees hebben dat hemluyder predecesseurs hebbende hebbende diversche questien tegens die van Middelburch es onder andere inden jaere XVcXXXI bijde Ko: Maj: hoogher memorien gesententieert ende verclaert ende hem supplianten gegundt dat op Armuijden zoude wesen een stove omme daerinne die koorden ende cabelen diemen ter zelver plaetsen maecken zoude te drooghen ende te teeren volghende die die voorss stove geerigeert zijnde hebben die kerckmeesters inder tijt wesende die selve onderhouden ende gherepareert ende die proffijten daervan coemende ttot reparatie vande selve kercke gheemploijeert ende zijn die supplianten ende heurluijder voorsaeten deser naeste twintich jaren ende langer in vreetsaemighe possessie gheweest van inden voorss stove te drooghen teeren ende bereyt worden sonder dat den lijndraijers aldaer woenende gheoorloeft is die elders te brengen ende te laeten bereyden dan inder voorss stove Ende wanneer yemandt contrarie heeft willen doen hebben die supplianten ofte heure predecesseurs tselve belet. Ende alsoe een Bouwen Ghijsbrechtsz Adriaen Mathijsz ende
Willem Ravents omtrent twee Jaeren geleden poochden contrarie t Inhouden van de voorss sententie ende ordonnantie hem selven te vervorderen die cabelen ende touwen die zijluyden in heure baenen maecken te voeren tot Middelburch omme die aldaer te teeren ende bereyden contrarie die voorss sententie ende ordonnantie Soe hebben die supplianten ofte heure predecesseurs saliger tgundt voorss isn dess hove te kennengegeven ende geobtineert vande selve hove mandement penael byden welcken de voorss Bouwen Ghijsbrechtsz cum sociis scherpelyc ende op zeeckere groote peijnen tegens die Maj: te verbeuren bevolen was dat zij gheen touwen oft cabelen die by hemluyden ofte ijemandt van hem tot Armuyden gemaeckt worden en souden vervoeren ofte doen vervoeren brengen ofte doen brenghen tot Middelburch ofte elders buyten die Jurisdictie van Arnemuijden omme die aldaer geterret ende bereyt te worden Maer de zelve brengyhen ofte doen brenghen inder supplianten stove omme aldaer bereyt te worden/
Ende waeren zijluyden mits heurluyder oppositie die voorss bevelen penael stadthoudende tot parthye gehoort anders zoude wesen geappoincteert gedaecht voor dess hove Ten welcke daeghe dienende van weghen die supplianten eerst versocht zynde obedientie was van weghen den voorss gedaechden verclaert dat zij obedierden die voorss bevelen penael volgende die dispositie vande voorss mandemente ? tot zijluyden gehoort andres zouden wesen geattempteert Ende byden supplianten eijsch gedaen zijnde hadden die gedaechdens dach geobtineert U E : tantwoordten ende is die saecke alsnoch in state omme tantwoorden Ende hoe wel die voorn Bouwen Gjsbertsz cum sociuis in preiudicie van heurluyder voorss obedientie nijete en behoorden ijet te attentern zoe belieft hemluyden daechelicxs heure voorss touwen caebels ende anders te doen brenghen buyten den supplianten stove tot Middelburch ende die selve aldaer te doen teeren ende bereeden twelck alsulcxs nyet en behoorte Ende zijn notoire attemptaten contrarie die voorss bevelen penael ende heure obedientie voor dess hove iudicialicken ghedaen Alsoe zij zeggen Versoukende onse provisie Soe eest dat wy U mitsdesen committeren tot versouke vanden supplianten te trecken aenden persoon ofte der woonstede vanden voornoempte Bouwen Ghijsbrechtsz Adriaen Mathijsz ende Willem Raventsz Ende hemluyden ende elcxz van hem van Co: Maj: weghen ende op zeeckere Groot Priven Legens die voornoomde Zijne Maj: te verbeuren doer ? zeer scherp bevel hem zelven te regulieren volghende die voorss bevelen penaele ende obedientie daerop ghevocht Omde ? alzulcx de bereydinghe van heure cabelen ende anders buyten Armuijden gedaen doen als attemptaten costeloes off te doen heurluyden interdicerende van ghelycke meer te doen Ende in cas van oppositie die voorss bevelen (ten minsten van nyet vordere buyten Armuyden te bereyden ) stadthoudende ten minsten totten dieden ? rechtdach naer Paesschen ende dien dach al U:E: ende Parthije ten selve daeghje by ons gehoort dopposante te compareren ofte gemachticht te zeynden voor ons alhier inde haeghe tot zeekeren daeghe omme te segghen die redenen vandien
Ende voorts te procederen naer rechte Ons Uwe dienaren certifficerende Gegeven inden Haeghe onder tsegel van Iusticie hieraen gehanghen opten XVIen Martii anno XVceen ende tsestich Ende stondt geschreven Bij Mijne Heere den Stathoudere Generael ? presidente ende Raede over Hollt Zeellt ende Vrieslant Onderteyckent
Copie
Achtervolgende uwer Hoog: Mogende ende wyse Heeren vande Raden openen brieve van mandement ?? in dato den den XVIen Martii XVcLXI stilo curiae Hollandiae
Aende marge vande welcke dese myne Relaes ?? gehecht es Soe heb ick Cornelis Jansz Stryer deurwaerder by dess hove ten versoucke van Cornelis Jacobsz Cornelis Claesz Bontekoe ende Jacques de Vriese als kerckmrs van Armuyden my gevonden ? opden vijerde Aprilis lestleden tot binnen den dorpe van Armuyden ter woonstede ende aende persoon van Bouwen Gysbrechtsz Adriaen Mathijsz ende ter woonstede van Willem Raventsz doende overmits zijn absentie myn explacteaen zijn huijsse Ende hebbe hemluyden van weghen der Co: Maj: gheboen ende bevolen op een peijne van vijftich gouden reaelen jeghens der selver Maj: te verbeuren hemluyden selven te reguleren volgende die bevelen penael ende obedientie daerop gevolcht vandien vande bereydinghe vande caebelen touwen ende anders gedaen doende als attentaten daervan breeder in den voorss mandement ?? gementioneert wordt costeloes schaedeloos aff te doen ende hem geinterdiceert van gelijcken meer te doen Ende ingevalle van oppose ? die voorss bevelen van nijete vorder heurluyder cabelen touwen buyten Armuyden te bereyden stathoudende ten minsten tottten derden rechtdach na Paesschen ende dien dach als ofte dat partijen anders .. u mijne heeren vanden Raed zal wesen geappoincteert Ende voorts soe hebbe ick hemluyden inden naeme ende van weghen alsboven gedachrvaert te compareren ofte gemachticht te zeynden voor u hoogen mog: ende wyse heeren vande Raede alhier inden Haege opten IIIen rectdach voorss naestcomende guets tijts voorden noen ue te seggen die redenen vandien ende voorts te procederen naerrechte Waerop de voorn Bouwen Gysbrechtsz mij voor antwoorde gaff icken wil jegens dese redenen nijet opposeren vande kercks wegen Ick obediere Ick obediere inde bevelen
Adriaen Mathijsz ick en wil mij nyet stellen jeghens die kercke want zij niete gheel veel Raedt weete ick zal mij wachten van misdoen / die huysse van Willem Raventsz ick gheve voir antwoordt vuyten mondt van mijnen man als da hij mij belast heeft te segghen dat hy zynen rechtdach waernemen zal jegens die andre kerckmeesters want mijn man is mede thans kerckmeester van Arnemuyden myn gewoonlicke handteycken hieronder gestelt ten daege ende ….. voorss By my Onderteyckent Cornelis Stryer
Aen myn Eer: Heeren Burghemrs ende Schepenen midsgaders Raiden dess stede van Middelburch.
Verthoonen in alder Reverentie ende oitmoet goetwillige ondersaeten Lenaert Diericxzz met Albrecht Vergraf Gerrit Gerritsz Jan Floer ende Gerrit Bouwensz alle te saemen baenluyden woonende op Armuyden/ hoe dat zylieden supplianten met haer neeringhe gheerne voor haer ende hemlieder huysgesinne winnen zouden hun noodrufticheyt zonder dagelycxe moetselen ofte processen te sustineren ofte lyden met de kerckmeesters ende pachters van de teerstove der kercken tot Arnemuyden voorss toekomende gelyck zijlieden tot diversche stonden benoodicht zyn gheweest te doene deur dien by zeker octroij van Zynen Maj: gecaveurt werdt datter maer een teestove op Armuyden mach wesen tot onderhoudenisse der kercken aldaer ende alzoo ontwyffelick d ‘Intentie van Zynen Maj: nijet en is geweest daer mede te hinderen t’welvaren van der ghemeenten dan alleenlick tot vermeerderinge des Goddelycken dienst ende onderhoudinghe vande kercken aldaer T’welck zij supplianten oock ( zonder iactatie gesproken ) gheerne zouden vorderen naer hunlieder vermoghe ende den Goddelycken dienst ende de kercke onderhouden zonder daer jeghens ijet ter contrarien begheerende te practiseren maer alleenlyck middelen ende commoditeijt zoucken om te eviteren alle twist processen ende dagelycxe molestaten Soo hebben zyluyden supplianten tot diversche stonden versocht aen die kerckmrs ende andere ouderlinghen vande gemeente van Armuyden voorss om met malcanderen te veraccorderen ten eynde elcke baenluyde nu wesende ende die in toecommende tyde commende zullen ( zonder preiudicie nochtans vande voorss kercke ) zoude moghen stellen een stove binnen haeren baenen ende huijsinge mits betalende der kercken zulcken tamelycken pennnick van elck geteert ofte ongeteert gewandt gelyckmen dat in Redene gefondeert zoude bevinden te behoiren ende daer vooren stellen suffisante versekernisse/ Op welck versouck ende presentacie die kerckmrs ende andere ( die daer van gesproken zijn ) gheantwoort hebben dat zyluyden de zaecke nyet en begheerden alleene over hunl te nemen nochte tot gheenen appoinctemente verstaen ten waere U: E: daer inne eerst geconsenteert hadde ende dat op tselve accort ( twelck bij consente van U:E: gemaect zoude werden volchde voluntari
Ter dempnaetie ?keeren daer omme zy supplianten zeer oitmoedelyck tot uwer E: bidende dat de zelve gelieven wille die kerckmrs ende andere vande presentabelsten van Armuyden te ontbieden neffens hun supplianten voor alle commissarissen die ghij sult believen daer toe te committeren om te aenhooren die presentatie ende versouck vande supplianten ende t debat vande kerckmrs cum suis om zulcxs te moghen commen tot hunl Intentie ende voornemen D’welcke doende etc
Zy gethoont Heyndrick Maertsz als veucht van syn susters weeskint eygenaer van een vande banen op Aernemuyden om op t’inhouden dess te antwoorden binnen acht daechen naestcommende om dat gesien geordineert te werden naer behooren Actum den Ven Augusti anno 1569 onderteekent bij Johan ? Campen ?
Ghecollacioneert ende bevonden accorderende teghens de originaelle Reqte bij mij Adriaen Matthijsz by den secrete Raedt der Coeninclijks Maiesteits ghecommitteert
Handtekening van Adriaen Matthijsz
In de marge van bovenstaand rekest staat:
Gij getoent de kerckmrs ende geinteresseerde van Armuyden om hier op te andtwooren
Actum den XXV Junij 1569
Onderteyckent by merk
Wedt ende Raedt ordonneren dat alle de eygenaers van de lynbane op Armuyden dess requeste zullen onderteykenen om dat gesien voirts te disponeren
Actum den naestlesten Julij anno 1569
Onderteyckent by merk
Bij mij Bouwen Ghysbrecht
Gherrit Gherrits
Gherrit Bouwenz
Lenaert Diericx
Aelbert de Graft
Copie
Aen myn Eerwaerdighe heeren Burchgemrs ende Schepenen mitgaders Raeden deser stede van Middelburch
Verthoont in alder reverentie ende oodtmoedt uwen goedwyllygen dienaer ende ondersaet ende medeconfrere in raede Heyndryck Maertsz vander Mortele hoe dat hen supplyant gelevert es opden VIIe in Augustus anno 1569 by uwe eerwaerdige Heere Secretarys eene Requeste by die baenluyden van Armuyden over ? gedient / Ten fyne dat den voorn supplyant daer op soude andtwoorden binnen acht dagen als voocht van zyn susters weeseende alsoe eygenaer van eene vande vier baenen staende op Armuyden Blyckende byde appostyle opde voorn: requeste gestelt in welcke requeste de voorn: baenluyden versoucken ende te kennen geven aen uwe eerwaerdige Heeren hoe dat zyluyden versocht hebben in diverse stonden aenden kerckmrs ende gemeente van Arnemuyden Ten eijnde syluyden met malcanderen souden mogen ramen ende conspireren een contract Waer inne toegelaeten soude worden een iegelyck baenman een teerstoove te timmeren by syne baene naer synder gelyefte myts dat sij baenluyden souden der kercke van Armuyden vuyt recken alsulcken tamelycken penninck als men soude bevynden te behoiren ende daer voorenverbindende haere baenen sulcx dat de voorn: kercke geen preiuditie en soude daer deure lyden / Maer omme alsoo te soucken het welvaeren ende profyt vander heyliger kercke die in eenen te behouden gemerct dat Zyne Mayesteyt by synnen octroye toe gelaetenheeft niemant geen stoove te mogen tymmerenop Armuyden dan de kercke alleenlyck ende voorts omme dat de supplyanten soo souden rustelyck ende vredelyck haer broot wynnen ende schuwen alle processen alsoe zijluijden segghen haer beclagen datter diverse processen tuyssen haer baenluyden endr de stoefmeester ende de kerckmeesters geresen zijn ende dagelycks apparent es noch meer te rysen tot alle het welcke de kerckmrs niet en hebben willen verstaen Sonder alvooren eerst te hebben consent van Uwe Edele Heeren waer omme de voorn: baenluyden hem gekeert hebben tot Uw Ed: Heeren waeromme de voorn: baenluyden presentatie vande baenluyden ende de andtwoordevande kerckmrs omme alzoo by consente van mijn Ed: Heeren te accordeeren bij wyllyge condemnatie zoe voor haerluyden als voor haer naercommelyngen ende alsoode voorn: suplyant bevyndt by Appostyle van Uw: Ed: Heeren opde voorn: Requeste gestelt zij gettoent de kerkmrs ende de geinteresseerde op Armuyden met weetene hij suplyant haerl: kerckmrs. Andtwoorde maer beduchtende ofte zij kerkmrs soude mogen geandwoort hebben het selve versouck redelyck te wesen ende dat om te ……. Ende te schonen tyntereste dat de kercke apparent es te lyden in toecommende tyden ende dat duer de differentie ende geschillen vande baenluyden ende de stoeffmrs onder tdexsel vande welcke het wandt vervoert wordt om te stooven in andere plaetsen Ende oock mede om te evijderen de peryculen vande brandt daer de kercke dicwels inne soude hebben moghen gheweestende ofte sij kerckmrs houdende waren van waerde het geboodt van vierentwyntich pondt …. By de drye baenluyden gebooden verhoopende noch duer de adiunctie van mijn Heeren noch te vercryghende somme van acht ende twyntich pondt groote vls ofte luttel min daer vooren zyt de kerckmrs verlaeten hebben onder de belyefte van Uw: L: Ed: Heeren/ Zeght den voorn: supplyant voor andtwoorde als voocht van zyne zusters onbejaerde ?? weese wesende de selve weese eygenaer van eene van de vier baenen op Armuyden wel wesende eene vande princepaelste ende bequaemste / dat alsoe alle die voorstellen van de baenluyden ende kerckmeesters en es anders niet dan een gefijneerde/geraffineerde ?? saeke dewelcke zyluyden overlangentyt gepractiseert hebben met malcanderenende alsoe kolusie/collusie ende verstant met malkanderen hebbende omme alsoe haer quade opijnijen te gebruycken alsoe notoirlycken es dat die van Armuyden dagelicx niet en soucken dan alle niewicheden/
Eersaeme discrete Heeren /wij hebben ontfanghen sekere requeste aen U:L: gepresenteert van weghen de baenluyden op Armuyden daer bij versouckende dat hemluyden mochte toeghelaten ende gheghonnen worden elck van hemluijden van teerstove op te stellen ende maecken aen huerluyder lynbaenen ende huysinghe midts der kercke op Aermuyden voor haer gerechtigheid daer voor te betaelen jaerlicx al sulcken iaerlijcken penninck van elck gheteert ofter ongheteert ghewandts gelijckmen dat in redene ghefondeert soude bevinden te behooren ende daervoor stellen souffisante …..op welcker requeste bij U:E: gheapostilleert was ende ghetoont de kerckmeesters ende gheinteresseerde van Armuyden om hie op te antwoorden. Actum van XXVe Junij anno 1569/
Soe ist dat van kerckmrs heylichgheestmrs dekens beleyders vande drije schutterijen representerende de ghemeente de welcke in toecommende tyden souden moghen bevonden werden de gheinteresseerde int versouck van desen indyen der kercken eenich interest hier doere mocht gheschijeden (dese saecke aenghevoert ? ende overleijt) hebben bevonden dat der kercken door partijschap vande baenluyden ende der stoofmrs diversche senysterheyt ghepleecht is gheweest ende het ghewandt ende cabels op Armuyden ghemaeckt met grootter menichte tot anderen steden ende plaetsen te teeren vervoert hebben ja gheteert ghewant op Armuyden van andere steden brengt ? men ende vercoft alle jeghens trecht vander kercke stoeve waerdoor de voorn: stoeve int eijnde ten ruwijne zoude moeten commen ….. om de voorss stoeve totter kercken verleenddt in haer gherechticheit voor te staene sijnder diversche processen gheinsinueert ? alle tot grootten coste ende laste vande kercken daeren boeven rijssen noch daechelijcx groote twiste ende tweedracht tusschen de voorn baenluyden ende pachters der voorss teerstoeve/ Om alle tselfde te schouwen ende de kercke te emteren ? uwten peryckel vande brande zoo sij tot diversche stonden in groot danghier ghestaen ende noch daeghelicx is staende al niet sonder daghier vande gheheelen plaetssen ofte burch ghemerct deselfde stoeve staende is int midden vande plaetssen zeer bij der kercken / dus hebben wij voorn: parsoenen bij ons ontbooden de supplianten in desen om te weeten in wat manieren zij der kercken voor haer renonciatie ofte overlaten van haer gerechticheit soude jaerlicx ghaeijgeren ende contenteren ende versekeren van der betaelijnghe bij hemluijden be …. Onder anderen dat sij supplijanten der kercken presenteeren voor haer ende haer naercommelijghen jaerlijcx te betaelen de somma van 24 pond groote vlswillende elck voor zijn contingent verbinden haerluijder lijnbaenen ende huijssinghe oner tverbandt van heerlijcke executie in dijen datter eenich ghebreck van betaelijnghe soude moghen gheschijeden/ Ende de presentatie reedelijck bevindende hebben wij voorn: parsoenen tzelfde gheboet in waerden ghehouden ende hebbent hemluijden voor XXVIII pont groot tsiaers ghestelt ende ghelaetenonder conditie dat wij uw E; heeren tselfde te kennen gheven willen ende om ? begheere tot gheene accoorde te verstaen sonderalvoiren te hebben u luijder advijs ofte consent dus onder correctie ghespreocken dunckt onsluijder tzelfde geboet ofte presentatie beter gedaen wert dan ghelaeten want tzelfde der kercken grootelijck proffijtelyckst ende oirboirlijcxt wesen zoude Ende indien ghij E: heeren daer inne zoudt willen verstaen dunct ons gheraeden hier inne noch te voughen sekere persoenen ghecommitteert uwt U:E: wedt/ Op hoope van meerder penninghen te moghen bedijnghen dan bij hemluijden ghebooden is ende alsulcken accordt te maecken daer der kercke gheen prejuditie van haere gerechticheit in toecommenden tijden zoude moeghen gheschijeden E: heeren onser Godt zij met u allen te saemen Actum XXII Julij anno XVcLXIX //
Van u goetwillighe ondersaeten op
Armuijden
Ghecollationeert ende bevonden accorderende teghens dorighineele missive
Bij mij Adriaen Mathijsz oepenbaer notaris bij den secreten Raedt des coeninclijcxs maiesteijts geadmitteert ende gheapprobeert
Handtekening
Adriaen Mathijsz
Ende omme mijn heeren dit promptelicken dededuceren zoo staet te prezijponeeren ende es warachtich dat de kerckmrs cum suis zyn kouse/causae ? movens ende oorsake van alle dese questien geschillen ende processen tussen de baenluyden ende de stoofmrs gereesen gemerckt zij suplyanten zijn kerckmrs stoofmeesters en baenluyden al onder malcanderen ketsende alzoe malcanderen de bal toe alst natuerelick blyckt gemerckt dat zij kerkmrs zonder wylle weeten ofte consent van burchmrs schepenen en Raeden der stadt Middelburch weesende haer suijpriores hem vervordert hebbende nu binnen vier jaeren haer waerdt te verhuijren der stoove eenen baen man met haere vrye wylle ende wel weeten jegens alle Rechten Redene ende ..eijketteyt ende oock derectelicken tegens der sententie thuysschen die van Middelburch ende Armuyden in zyne magesteyts Raede gestreckt anno 1531 ende notorelicken kontrarie jeghens haer luijden octroije bij zyne Maj: de kercke van Armuyden op der stooven verleent Inde welcke expresselicken gekaveert staat dat niemandt en vermach stove te tijmmeren op Armuyden dan de kercke alleene ende omme de proufyten daer vanne connen gemploieert te worden tot onderhoudenisse ende reparatie vander heyliger kercke met expresse konditien datmen de selve stoeve zal verhueren eenen nutrael persoene geen paert of deel hebbende in een baene omme alle questien ende jalozie te schuden ? alle het welcke vanden beghinne tot noch toe alzoe onderhouden es gheweest wel 30 ofte 40 jaeren lanck zulcx datter noyt eenijghe questie en es geweest thuissen den baenluyden ende den stoofmeester meer dan nu by desen stoefmeester den welcken duuer der veranderinghe van der conditien ende huersedullen ende sellemen ? weesende een baenman wel hebbende de meeste neringhe den anderen baenluyden zoe groselicken heeft gheexarsioneert als duer konstreinte van haerlieden want met gewelt ende force te houden op der kercke stoeven tot ter tyt hy betaelt was welnaer zynne appetyte ende quade wille als wel wesende drie vier stuvers meer danmen tot middelburch doen ter tyt gaf kontrarie de ordonnancie want hij maer en vermach eene stuver meer te nemen danmen tot Middelburch ghevende es hem niet willende contenteeren met suffysante borghe alzulckx dat de andere baenluyden geschaepen waeren te commen tot ghanse Ruwunie/Ruine deponperatie ende geheel nerinloes ? te werden waerduere zyluyden benoedicht hebben geweest hemluyden te behelpen met Rechten/ End inde questie geresen thuysschen Hemderyck Maertsz ter eendere ende Gherret Gherretsz stoofmeester ter andere voor Burchmrs Schepenen an Middelburch es daer iliquo gedissedeert ende was den voorn: heinderick ghordoneert den voorn”Gherret stoefmeester te betaelen een stuver meer op elck hondert wandt danmen tot Middelburch es gevende het welcke hij Hemderijck bereet was om gheven ende noch es maer den voorn: stoofmeester cum suys nyet kunnende gelaeten haerluyden quae pratycken ende in vilipendentie ende verstadenisse van iusticien als niet willende kennen burgemeesters schepenen van Middelburch heeft ter zelleven oorsake gaen betrecken eenen Jan Floer voor schoudt ende schepenen van Nieuwerkerck dewelcke de voorgaende sententie van burghmeester ende schepenen te niete ghedaen hebben te demnerende Jan Floer te betaelen een stuver meer dan men ter Vere ende Vlyssynghe gheeft al conforme de konditie vander verpachtinghe vander stoeven nu lestmael by haerluyden verandert ende gemaeckt zonder konsent ofte weete van UW E: heeren als vooren ende alzoe daer wt secludrende die van Middelburch al breeder blyckende byder ackten ende huersedullen hier anne ghehecht
Ende nopende ofte de kerckemrs ende stoofmeester hem moeten beclaghen vande geteerden want dat daer gebrocht ende vercocht woort ende op andre plaetsen gemaect es/ Daer van hebben zuluyden ordonnantie van Uwe”E: zij moeghent ter exebmissie ? leggen want inde kuere opt feyt vander lyndraeijers ghemaeckt espresselicken gecaveert staat datmen tot Middelburch ende op Armuyden gheen wandt vercoopen en mach dan daer terplaetssen ghemaeckt naer der ordonnantie vander kuueren ende ofte de kerckemrs zoude moghen segghen het seelve versouck orbor te wesen om te evyderen ende te schoenen den perickel vanden brandt zecht den voorn: supplyant dat al het zelve es geheel inpertynent wandt veel meer perikel ghelegen es in vier teer stooven dan in eene dewelcke ghemaect soude worden by haer baenen ende naer haer baenluyden appetyt ende nijet zoe comodieeus teghens den brandt als dese jegenwoodighe stove gemaect es te meer ooc dat alle de baenen met stroo ofte Ryedt ghedect zyn Waerduure in dien daer eenich ongeluck van brande quaeme dat Godt behoede moet aperendt waeren het gheele Dorp met der kercke te verbranden zulcx dat hier in dese stoeve op het duusenste deel zoe veele preckels niet inne gelegen en es als notorelick blyckt datter tot noch toe geen inconvenient wt gecommen en es hoe wel nochtans de voorss stoove tot meerder perickel gestaen heeft doer dien dat de achterkercke van Armuyden wesende meerder ende grooter dan de kercke die noch jegenwoirdich staet ende naer der stoven gelegen was ende was gedect gheheel met stroo ofte riedt daer dese voorn: kercke es gedect met schalge zulckx dat men de stoeve op gheen bequaemer plaetse ende zoude mogen ordeneeren dan zij tegenwoordich nu staet ende bovendien indien daer eenich periquel van brande quame door onnacsaemheyt vanden stoefmrs es zij stoefmrs gehouden het selve te repareren tot zynen costen alhet welcke beter by haerluyden voor ouders gheordonneert es dan zyt nu ordonneeren zouden mogen met de welcken zyluyden haer wel behoerden te kontenteren want in optimeeren van haerluyden octroye vander stoeven es haer luyden daer omme verleent om datter maer een stoove wesen zoude ende dat om te evyderen de peijckel vande brandt als vooren het welcke dese hier te kontrarie verzoucken Ende alzoo dese supplyanten haer luyden voorstel gheel es inpertynent ende hier te volle ghedebateert ende Uwe Ed: heeren genouch geremonstreert waer deure de abuisen gecommen ende gesproten zijnde keert daeromme hem odmoedelick tuwaert W Ed: heeren biddende zijn zusters weese niet te willen belaesten ofte bezwaeren maer de selleve te willen laeten gebruycken de vrijheden bij Zyne Maj: aende de kercke van Armuyden verleent ende van oudts tot noch toe alzoo onderhouden wantter geen niewichheyt en es zonder groote periquel emmers mijn heeren wel kennelick es hoewel contracten met die van Armuyden ghemaect zyluden onderhouden en volcommen/ Ende versouckende niet min betvooerts ?? alzoe de voorn: stoeve ter bamisse 69 wter huere es dat mijn heer gelieve de kerckmeesters te ordonneren de stove te verhueren naer ouder costumen ordonnerende niet min eenighe vuyter wedt die hem daer by voughen ende opde verpachtynghe present zijn/ presenteerende hij suppliant ooc mede mijn heeren de selve stove te andvaerden voor de somme van 28 ponden tsiaers vier jaer lanck opde oude huersedulle by Jan Krucke geschreven ende hier overleyt te weten dat zyluyden baenluyden gehouden sullen wesen een stuver meer te geven op elck hondert wandts danmen tot Middelburch gheeft/ofte presenteere ooc haerluyden baenluijden wandt te stoven ende teeren om eenen stuver vande gulden naer advenandt maerdt vanden teer mydts dat zij baenluyden sullen beloeven ofte gehouden zijn gheenderande wandt groote ofte cleene op Armuyden in haer baenen gemaect te doen stoven dan op Armuyden Inde voorn: stoove Dit doende suldij wel doen//
Ghecollacioneert ende bevonden accordeerende teghens de originaele requeste bij mij Adriaen Mathijsz bij den Secreten Raedt des Co: Maj: gheadmitteert ende gheapprobeert notarius
Handtekening van Adriaen Mathijsz
Aen Burgmeesters Scheepenen eynde Rayden der steede van Middelburch in Zeelant
Verthoonen en gheeven in alder oitmoet te kennen Jacop Cornelisz Foij Augustijn Pratx Cornelis Jacopsz ende Heyndrick Maertens kercken ende fabrycke meesters vander kercken van Armuyden in Zeelant hoe dat inden jare XVcXXXI den XXVen in ougst wylen hooger memorie de Key: Mat: om reedenen zijne mat: daer toe moverende geconsenteert ende toegelaten heeft dinwoonders van Armuyden voorss te moghen aldaer oprechten timmeren ende onderhouden eene teer stoove omme daer inne te drooghen ende tarren de cabelen touwen koorden groot ende cleyn aldaer gemaeckt ende tproffijt daervan commende te imployeren tot prouffyt vander kercke van Armuyden voorss / Nu eyst zulcx dat zyluyden thoonders als oick doen hemluyden voorsaten int officie van kerckmeesterschap de zelve stove zedert den voorss jare XXXI vuytgegheven hebben in pachte ende tzelve prouffyt ende jaerlixe pacht daervan gecomen tot onderhoudenisse der voorss kercken geimployeert hebben als mijnen heeren wel kenlyck volgende de reeckenijnghe daer van gedaen/ Des ? oick zulcx dat noijt huerder ofte pachter vander zelve stoove tot dessen jare toe molest hinder ofte belet gedaen en is bij yemande nocht oick bij eenygen lyndrayers ofte koordemakers ter plaetsen van Armuyden woonende /dan hebben altijt de coorden touwen cleyn ende groot dije zyluyden aldaer gemaeckt hebben gebracht ofte doen bringhen inde zelve stove om aldaer gedroocht ende geteert te werden naervolgende tprivelegum voorss: /Dan nu onlancx binnen eenen halven jare herwaerts heeft hem vervordert eenen Bouwen Ghysbrechtsz vander Goude Lijndrayer dije ter ter plaetse van Armuyden coomen woonende is de koorden ende touwen bij hem ter plaetse van Armuyden gemaeckt voor eenyghe schippers te vervoeren by nachte ende ontyden als oick bij sinisteren weeghen ende manyeren in andere plaetsen om de zelve touwen ende koorden daer te doen stooven ontnemende alzoo tprouffyt vander kercke/ nyettegenstaende dat den voorss: Bouwen tot diversche stonden vande voorss: previlegum ende ghiste vande K: Mat: geadverteert is geweest/ ende zoude vuyt oirzaecke van deesen indyen de voorn: Bouwen langhe daer inne persevereerde de kercke dye gheene andere renten ofte incomende penninghen en heeft dan alleene trouffijt vander voorss stove daermede zij onderhouden moet werden geheel ende al comen tot ruijne/ Te meer dat andere lyndraijers ofte koordemakers wonnende op Armuyden voorss: hen vervorderen zouden mede dyergelycke te doene zulcx dat nijemande alsdan de stove en zoude willen huyren ofte neemen waermede de kercke ende Godts dienst geheel ende al vergaen zoude twelcke zaecken zijn van quader consequentie dije nijet en behoirden toegelaten te zyn als weesende versmaders van Godts diensten ende de Mats: ordonnancien dyet tselfde tot onderhoudeisse vander kercken heeft gegheven// Ende ten eynde dat mynen heeren hyer inne in tyts zouden moghen versyen dat alzulcke zaecken zouden moghen verhoet werden bijzonder dattet raeckt dordonnancie vande Key: Mat: in forma van policie gemaeccccckt op de exercitie vander stove/ versoucken de voorss thoonders dat bij mynen heeren voorss Bouwen geinterdiceert zal werden van nu voortaen alzulcx bij eenyge middelen de touwen elders meer te doen stoven maer dat hij de touwen koorden cleyn ende groot dye in zyne lynbane gemaeckt zullen werden gehouden zal weezen dye te bringhen in de stoove op Armuyden de kercke aldaer toebehoirende om aldaer de zelve touwen ende coorden te doen drooghen ende teeren mits betalende alzulcken loon ende prijs als dyergelycke touwen ende koorden zyluyden betalende den stoofmeesters aldaer ende in gevalle bevonden mochte werden tzelve te contravenieren dat hy gehouden zal weesen de stoofmeesters aldaer te betalen tslaris in voughen ende manyeren oft dat dye aldaer gedroocht ende geteert wandt ende zult wel ..
In de marge en onder het blad met de aanhef staat:
Zij gethoont den ………….om binnen VIII daegen naestcommende hier op tantwoerden actie opden 4e februarij 1558 stylo curie hollandiae
Mij present
Handtekening
Ghezien bij Bouwen Ghysbrechtsz het innehouden van dese requeste zegt voor andtwoorde dat indien de kerckmrs van Armuyden hem yet tot laste willen legghen dat zij hem in rechte betrecken ghelyck den eenen poorter den andere puteert ? hemluyden te Rechtre voor kerckmrs ende schepenen deser stede te staen
Bij mij Bouwen Ghijsbrechtz
De supplianten zullen den beclaechden in deesen betrecken in rechte van Burchmrs ende Schepenen deser stede actum opden XIe Februario anno 1558 stilo curiae mij presnt
Jacob Zagariusse handtekening