Resoluties van het bestuur van Arnemuiden
Deel 1 1574-1585
Kladtranscripties, uittreksels en toelichting.
Selectie:
XX April XVcLXXV
De baljuw = Symon Romboutsen. Deze is gecommitteerd "mitsdesen om de soutmate vuyt te deelen ende trecht daeraff tontfanghen tot behouff van de ghenen diet behooren zal". Ook is er de "coren mate,calckmate,turfftonne, de coolmate ende deele ? mate te bedienen ende vuyt te deylen voorden thienden penn. vande proffite die daeraff commen".
Cornelis Leyns en Jan Symon =broodwegers
Mr Anthoni = schoolmr.
xiiii meerte XVc zes en zeventich
Enige regels m.b.t. de pilotage
pilotage geld is vier gulden voor hulckschip (zeven ellen en een halff ende daerover diepgaende/ een schip onder de zeven ellen en 1/2 diepgaende drie gulden.
van elck schip opgebrocht 1 gulden voor de tresorier (een van de burchmrs.)
De Kake
xxi Septembris 1577: voor de tholpoort is een accijshuysken gemaakt mitsgaders "de Kake" op de marct.
In 1577 was Bartel Barents pachter van de impost op de bieren.
Klacht dat hij door de nieuwe excys grotelijks te kort gedaen was. Hij kreeg ter compensatie zes ponden.
De Pelle (baar)
Wat de pelle betreft "daermede doverledene begraven worden": 1 schelling voor de kerk en 1 stuver voor de drager.
Symon Romboutsen Baljuw en Aelbrecht van der Graft zijn gecommitteert om naer Hollant te reysen ... voorderen doen ende beneerstigen alle de saecke quaestien ende geschille die de stadt daer tegenwwored(lijck) heeft achtervolgende de part. Instructie.
Xi en Meerte XVcLXXVII
De Armmeesters
Meester Hubrecht Fransen Kerckendienaer alhier over de denominatie ende vertoogen verkiesinghe van de armmeesters deser stadt .... dat men in de voors. denominatie ende verkiesinghe dautoriteyt van de stadt mainteneren voorstaen ende dien volgende dezelve denominatie ende verkiesinghe aende stadt behouden zal/ Als tselve rechtel(yck) de stadt competerende en buyten memorie van menschen alle steden.
Dan om meester Hubrecht ende der kercke gemeente zoe veel doene(ick) is te gerieven, is geresolveert datter altyts twee vuyt de Kercke gemeente tot armmeesters by myn heeren verkosen zullen worden/ Tot welcken eynde vuyt de gemeente genomineert Mr. Hubrecht overgegeven zullen worden
Op den XIIen meerte XVcLXXVIII
Enige vrijstellingen van stadsaccijnzen
- De Bailliu +Predikant +Tollenaer vrij van stadtsexcys.
- excysenaer ende contreleurder (dienen) in handen van de burchmeesters den eedt te doen van getrauwicheyt daertoe staende.
- de excysenaer (dient) aen de tresoriers met hetzelfde geld te betalen, wat hij ontvangen heeft, zonder tgoedt gelt dat hy van stadtswege ontfanckt te verwisselen.
- elke week (afrekenen)
- alle maenden met debiteuren afrekenen op pene dat alle faulten ende bancqueroutte van andere schulden dan binnen de zelve maent(dat zulcx zoude mogen gebeuren) gemaect, hy zal moeten goed doen??
- XXVII meerte 1578 Cornelis Jacobsen in de herpe/ Cornelis van Bentem Burcmmrs.
- Mr Jasper van de Heyden ende Johannes Beyde predikanten van Middelburg resp.Vlissingen betrokken bij de problemen over de verkiezing van armmeesters. Had Arnemuiden toen geen eigen predikant? Ja! Mr. Hubrecht,Kerckendienaer.?
- Den Bailliu Symon Romboutsen ende Mr. Heyndrick Zonnius naar Antwerpen IIIIen Mey 1578 naar de Prins om zaken betreffende Middelburch te regelen.
De secretaris van de Prins krijgt een cadeau ter gelegenheid van de doop van zijn kind
- De secretaris Boudemont van de Princelyke Excellentie "wat properheyt men schenke zal by de doop van zyn kind" Er was (door deze) aan de stad gevraagd om getuige te zijn.
- De stadt heeft processen in den hove van Hollant. Er zijn goede advocaten nodig. Mr. Jan Creston en Cornelis van Alphen stadtsadvocaten ende Vranck van de Bye voor stadtprocureur aengenomen/ geemployeert ende henlieden een jaerl. gaige oft wedde te weten de voorss twee advocaten elck twee ponden, de procureur 1 pond toegeleyt zal worden/wedde zal ingaen van kersmisse LXXVIItich laestleden: waervan geornneert wert elck van hen by den secretaris behoorl(ick) geexpediceert ende overgesonden te worden//
XII Augusti XVcLXXVIIItich
Claes Jansen in de Wildeman collecteur van thooftgelt: klacht: de achste penninck voor zijn collectatie "hem in den beginne toegeseyt zeer weynich te zyne ende dat hy hem daerop nyet en can onthouden (zich onderhouden), temeer hy hem daermede eenen heelen dach moet besich houden. (Hij verzoekt) de "vijffde penninck van altgene hij tot noch toe gecollecteert heeft >< 20 %.
5 september 1578
Bartholomeus Cannoye(secretaris) naar Antwerpen i.v.m. de privileges van (iedere) stad: die zijn bevestigd. N.B. Heyndrick Zonnius heeft goed voorwerk verricht !
Deze Heyndrick Zonnius, pensionaris, heeft de stad grote diensten bewezen. Daarvoor kreeg hij met andere emolumenten 650 gulden per jaar (13 maanden). Hij schijnt zo goed geweest te zijn dat de stad Middelburg hem heeft weggekocht in de jaren tussen 1595-1600 voor 1200 Carolusgulden. Zie Arneklanken, Jaargang 3, nr. 4 December 1998, pag. 20.
XIen Octobris XVcLXXVIII
Slechte toestand van de Noordstraat
"De Noordstraete dess stadt zeer onbequaem ende onbruyckbaar is liggende"
Klachten over de kwaliteit van het brood.
Veel klachten betreffende "de backers" Het brood is van slechte kwaliteit. Alle bakkers die "vrij" in het gilde komen(dienen) een proeve van heurlieder goede handelinghe en wetenschap (te doen)ende tot dyen eynde in eenen (h)oven te samen te backen drie diversche soorten van broot als groff terwen/wit terwen ende witte broot zonder hetwelcke te comen zullen deken ende beleeders ongehouden zyn iemand te ontfangen wel verstaende dat op aldyen yemant van de tegenwoordige gildebroeders by de nyeuwe incommelingen sodanighe prouven nyet gedaan hebbende versocht worde om gel(icke) prouve te doene/tselve gehouden zal wesen te doene oft op te houden van de ambachten tertyt toe hy de zelve wel ende perfectel(ick) gedaen zal hebben.
Nyemant van de voorss ambachte op Sondagen zal mogen backen op de boete tegen de violateurs oft overtreders van de Sondach by generael voorbot.
Over Zout
XXIXen novembris XVcLXXVIIItich
Belangende de stuver opyder hondert souts by de Barthoenen (Bretons) ende by de armmeesters dess stadt tot noch toe ontfangen ende nochtans totter kerck behouff gedestineert ende vercregen zijnde/is by W + R geresolveert .... stuver van nu voortaen totten kercke behouff ontfangen ende geemployeert te worden/ ordonneren de tresoriers dess stadt van nu voortaen daervan ontfanck te maecke/alsoe die stadt jegenwoordelick de kerke is reparerende ende voortsaen ? repareren ende van alle nootelickheden onderhouden zal/
De Bailliu zal "genieten de vyff schellingen van elck hulckschip(zeker soort van groot zeilschip, dat van de 15e tot de 17e eeuw algemeen gebruikt werd met grote inhoud) op tsetten van elck schip voor deze stadt(=een ligplaats aanwijzen)
op tversouck by den B+S+R een gaige van vijftigh gulden voor t houden en spannen van de vierschaer in conformiteyt ende gelyck den Bailliu van Middelburch is genietende/ is by Wet ende Raedt geresolveert ende den voorss bailliu van elcke vierschaere die hy van nu voortaen zal houden toegeleyt een burch meesters lootk ? te weten twaelff grooten Vls//
februari 1579
Ook barbers, vrij(zelfstandig) zijnde, moeten na vier maenden "prouve" doen, anders "gheen vrydicheyt meer mogen gebruiken".
18 februari 1579
armmeesters stonden onder streng toezicht van de stad. Bij klachten "zullen myn heeren daerin voorzien ende ordre stellen naer behooren/"
Geresolveert dat de collecteur van stadtsaccijnzen van nu voortaen hem nyet meer moyen en zal mette collectatie oft bedieninghe van de Impost uyt naeme van de pachters bedienende/
XVe Meye 1579
Over 't Hooftgelt
Alsoo by het ontfanghen van thooftgelt te weten de drie stuvers van elcke schip aende hooffde commende ende meerende de stadt in haere accijse vercort ende geschout (geschuwd) wort deur de schippers die alle de loopende vrachten liever var by voeren dan aenbringhen/ Soe is by Wet en Raedt tvoors hooftgelt by provisie geschorst ende geordonneert nyet ontfanghen te worde voor de tyt van drie maenden : presentibus supradictis dominis(in aanwezigheid van de boven -hier niet- genoemde Heren)
Kladtranscriptie van een Resolutie over het betimmeren van ledige erven waar vroeger zoutkeeten hebben op gestaan.
B+S+R der stadt Arnemuyden in Zeellt op het vertooch ende versouck aen henlieden gedaen om betimmert te mogen worden alle de ledige erven op den dyck omtrent dese stadt gelegen daer eertyts voor de troublen soutkeeten opgestaen hebben/ waer deur de stadt gevoordert ende de neringhe grootelicks geaugmenteert zoude worden hebben naer deliberatie daerop gehadt voor zoveel in henl(ieden) is geconsenteert ende toegelaten enz. mits desen alle voorseide erven op den voorss dyck ontrent dess stadt gelegen daer eertyts soutkeeten voor de troublen opgestaen hebben wederomme met soutkeeten betimmert te mogen worden/
2 juni 1579.
N.B. Voor die tijd waren er waarschijnlijk nog geen nieuwe zoutkeeten op de ledige erven "opgebouwd"
Een slachtoffer van de Pest
Er is ten huyse den rooden thooren zekere soldaat gestorven ende by eenen cirurgijn gevisiteert zynde bevonden is van de peste gestorven te zyne/ ende dat van noode is zoveel mogelyk te verhoeden dattet vier nyet voorder en spreye ende gheen vremde onbekende luyden deur onwetenheyt bedorven worden... besloten dat Iudit weduwe van Hans van Bruijnswyck in heure voorss huys den rooden thooren gheen neeringhe doen ende oversulcx heur huys gesloten houden zal voor den tyt van 6 weken ende gheen veynsters oft deuren van vooren open te doene.
Tot 3 maal belast 1) van sheeren en wetswege 2) by den stadthouder (en) een stadsbode 3) eem meel ? slot.
XVII Juny 1579
Alle burgers en ingestenen eenige vrijheden oft plaeten van de stadt gebruyckende gehouden zullen zyn die stadt eenge chys ofte recognitie te geven/ zynde tot dyen eijnde gecommitteert beyde de burchmeesters mitsgaders meester Heydrick Zonnius om met den luyde te spreken ende accorderen ten beste doenlick zynde/
XIIen Augusti XVcLXXIXtich
De oprichting van een Schutterij
Een Requeste van zekere goetwillige Ingesetene burger om een schutterij oft "confrerie" op te mogen richten.
Er zal "een rolle" gemaakt worden met namen en "toenamen" en "eedt van trouw" aan de stadt en de Prince tegen uytlandsche vianden als andere oproerige meutmakers/ eensamenttl(ick)oock malckanderen in cas van onderdruckinge oft overlast als broeders van waapenen voor ende by te staen// ende hen voorts in alles te reguleren zoe wel ten respecte van de goede policie ende de confrerie als oock van onderhout van wapenen.
Incomme gelt gehouden wezen totten gemeene confrerie behouff te betaelen twee daelders ende voorts zyne goede gunste voor de tegenwoordige dier ? in tontfangen pnt zullen wezen/
nyet by huys zijnde "burgers binnen thien dagen naer heurder wedercompsste.
Item zoe wanneer yemant van de medebroeders oft heurl(ieder) Huysvrouwe quame te sterven/ zullen alle medebroeders gehouden zyn daer toe gesustineert zynde ter begravenisse te comme.
XII Sept. 1579
De kwestie Geleyn Jolijt
Over de relaxatie van Geleyn Jolijt, burchmeester van Middelburch, door de Bailliu ? gevangengezet " by provisie gerelaxeert "onder hanttastinghe?" ende Cautie Iuratoir van te rechte te staene daert by zijn Ex cie geordonneert zal worden"
3 november 1579
Alle grootschippers en alle andere "zulcke schippstimmerluyden te wercke mogen stellen diet henl(ieden) goetdunken ende believen zal/
N.B.Er is op dat moment geen scheepstimmermansgilde.
"Ende beroerende de penninghen der armen onder de stadt berustende ende daervan de stadt Rente is gevende wesende V pond II schell. VI grooten Vls. is geordonneert ende den Secretaris belast daervan eenen rentebrieff in forma gemaect ende geexpedieert te worden/
Op den XXVII novembris 1579
Inspanningen om de stadprivileges te behouden:reizen naar de Prins
presentibus supradictis dominis (h.l.namen niet vermeld)
Cornelis Jacobsen van Bentem burchmr.ende meester Heyndrick Zonnius zyn by wet ende Raedt gecommitteert om van stadswege te reysen ende trecken naer Antwerpen ende aldaer neffens de gecommitteerden van Vlissinghen ende Veere te commen raetslaegen enz. om confirmatie van deses stadtsprivilegien aen Hertooch Mathias als anderssen gelyck als zyl(ieden) naer gelegentheyt van de saecken en tyden aldaer bevinden zullen noodigh ende voor de stadt proffitelick/beloven te houden voor goet vast ende van weerde nu ende ten eeuwighen dagen al tgene by de voorss gecommiteerde in tgundt voors.ist ende daeraff cleeft ende dependeert neffens die van Vlissinghen ende Veren continuel(ick) ende oock alleen ende bysond gecomm.(geraetslaecht) geresolveert gesolliciteert ende oock anders naer hen goetduncken gelaeten zal worden/
Kladtranscriptie
"Meester Heyndrick Zonnius heeft hem op nyeuws aenden dienst van de Stadt verbonden voor zyn leven lanck ende ten dien respecte mitsgaders der voor gaende belofte van vermeerderinge zynder gagen is hem by wet ende Raedt voor gage toegeseyt ende belooft boven de voorgaende vrydom van waken/soldaten/honden/ vam assysen ende imposten der stadt raeckende ende andere personele lasten/ vyftich gulden ter maent te rekenen XIII maenden voor tjaer gel(ycke) hy van de eersten beghinne zyns dienst gehadt heeft ende dat syne Huysvrouwe oft erffgen. betaelt sal worden twee Jaer gage daer in soude moghen comende te sterven/ ende dat die stadt hem oick nyet en zal verlaten van zynen dienst/op peyne van evenwel die voorn. gagien te moeten betaelen// Wel verstaende ten waere deen oft dandere partije eenige oorzaecke hadde van veranderinghe/
XII meerte 1580
De straete voor de deure van Jan de Leeu gemaeckt (op diens eigen kosten)
Kladtranscriptie
B+S gevisiteert hebbende de requeste aen henlieden by Jan de Leeu brouwer gepresenteert enz..... mitsdesen dat de straete voor zyn deure naer advys van de Burchmeesters ende tresoriers gemaect zal worden onder de conditie dat hy volgende de presentatie by syne requeste gedaen gehouden zal zyn te zynen coste te voeren oft slepen ende ter plaatse te bringen allet sant steenen ende aerde oft gruys dat tot de voorss straete van noode wesen zal ende daert hemgewesen zal worden ende dat de straetsteenen buyten dess stadtte haelen ter plaetse by hem gedesigneert van achteren aen gelyck dat behoort / Mitsgaders op het gene hy van nu voortaen de stadt schuldich ende ten achteren worden zal te betalen ende verschieten alle tgene de voorss straete zoe van tsant als de aerbeyt costen zal/
XXIIen meerte 1580
De stad heeft grote schulden :maatregelen nodig.
Alsoe dese stadt grootel(icks) ende met zeer veel schulden belast/bezwaert ende apparentel(ick) is deur de cleyne Incompst ende soberheyt dess tyts daer vuyt nyet lichtelick te connen geraecken/ zoe ist by wet ende raedt geresolveert ende geordonneert datmen van den eersten april naestcommende aff op yder tonne swaer biers boven den ordinaris excys ende ander extra ordinaris Impositien by den tappers betaelen zal/ een schellinck ende op elck oxchoofft wijn vyff schellingen/waeraff eerst daechs publicatie gedaen zal worden/
xxiiie April 1580
Een stukje waterschapsgeschiedenis !
De watergangen tussen Arnemuiden en Middelburg en Veere moeten uitgediept worden en bij "de hermakinge van de geulen in de zelve watergangen die nootelick hermaeckt moeten wesen" zijn de dijkgraaf en "die van Veere" bij betrokken.//
op het versouck bij Cornelis van Huessen als pachter van de impost op de biers schriftel(ick) ende by requeste aen myn heere gedaen om geduerende zyne pacht op het oude gat tot voorderinghe van zynen Impost getapt te mogen worden, is by wet en Raedt geresolveert ende omreden henluyden moverende expresselick gepersisteert by de resolutie by henl(ieden) ten respecte van den tap op het oude gat wesende/ genomen op den XXIIen meerte laestleden/
Problemen "off men op het oude gat den tap toelaten zal of niet" ..... dat men om processen costen ende moyten soe veel mogel(ic) is te schuwen/nyet tegenstaende tvoors. verbot ende dyen onvermindert dissimuleren ende op het oude gat zal laten tappen den tyt van vier naestcommende maenden te weten tot opden Ien Octobris naestcommende excluys mits en wel verstaende dat zes weken voor texpireren van de voorss vier maenden openbaerel(ick) publicatie gedaen zal worden van op het voorss oude gat teynden de voorss vier maenden in geenderande manieren te mogen tappen/ welcke publicatie veerthien dagen voor het expireren van die zelve vier maenden noch eens gedaen ende vernyewt zal worden//
Jully 1580
Oprechtinge van de lijnbaan
.....buyten dess stadt op het lant neffens den dyck van de keeten gelegen. .... allerlei condities o.a. ter zake van de "tarstove".
In den eersten dat het huys gerigeert ende gestelt zal worden aende zyde naer de stadt te weten omtrent de huysinge van Dirrick Sout oft omtrent den drayboom ende dat de timmerage van tselve huys ende lijnbane mette gevolge ende dependentien van dyen subiect zullen zyn ende bliven de zelve periculen ende mogelick opcommende oorsaecken als de soutkeeten op den dyck.
Item dat buyten de voorgeroerde lynbane huys ende appendentien van dyen geen goet vervoert verdraegen oft anderss verport? zal worden dan deur deze stadt Arnemuijden.
bang voor handel "buyten de stad om" daarvoor een boete van vyftich ponden by illegael opslag of uitvoer. Bij recidive: een boete van 100 pond; vervolgens (voor de 3e keer) confiscatie.
het oprichten van een "tarstove" voor de 10 naestcommende jaeren; van yder hondert wants te betaelen twee stuvers.
Ter voorss plaetse gheen herberge oft drooge gasterye noch oock thuys liggers(zaakwaarnemers) logeren anders dan heur eygen familie noch oock bier oft wyn olie oft azyn metter kanne vuyttappen noch eenigh pennewaere doen/ anders dan van touwen hennep ende dependentien van dyen wordende /zonder nochtans eenigh vlas oft werck int cleen oft gross tarre peck deelen sparre capranen schuppen blocken yzerwerck nagelen> niet (te mogen verkopen)/Vuytgesonderft masten ende balcke op zulcke plaetsen als andere burgers die liggende houden/
officie van poortsluyten
Degene die daarmee belast is, dient dat te doen in presentie van 2 wachten: het openen en sluiten na het luiden van "de clock". De sleutels moeten worden overgegeven aan de burgemeester die "dienst" heeft. De "poortsluiter" mag de sleutels niet bij zich houden:
Item dat hy tallen tyde van de nachte hem bereyt ende vlytich vinden ende houden zal tot openinghe der poorten tzy tot gerieff van de burgers oft andere diet van noode wezen zal/ Zonder yet aff te mogen heeschen dan nemen ende verwachten de goede gunste van de luyden.
Dat hy oock des savents voor tsluyten der poor(t) gehouden zal zyn twee (drie) oft meermaelen te roupen ende hen te vouge in alle redelicheyt van te wachten naer eenge burgers oft andere noch buyten oft onderwege wesende als anderss.
10 augustus 1580
Jochem Luytkens in Rommerswael gevangen gezet en veroordeeld tot een hoger confiscatie van goederen. Hoger dan 5 ponden parisis mag die niet zijn opgrond van het privilege van Zijn Excellentie de Prince. Er dient geopponeert tegen dit vonnis.
XVen nov. XVcLXXXtich
Propositie van wegen de ouderlinghe van der kercke gedaen om noch eene predicant te mogen gecrygen als wel betaempt ende nootelick is zoe ten respecte van de weeckheyt van Mr. Hubregt als anderss/ist by wet ende raedt geresolveerd.... om noch eene predicant tot laste ende coste van de gemeene zaeck ende sonder coste oft preiudicie van de stadt te gecrygen//
VI sept XVcLXXX
Over de huur van mannen voor "de dachwachte"vanwege de onveiligheid op de straten.
.....veele schamele burgers hen broot lancx der straete moeten winnen ende oock eensdeels deur de slappicheyt van de ccorporael die oock ambachtsluyden wezende zeer weynich regardt op hen volck zyn nemende/ zoe..... geresolveert.. acht bequame manspersoonen te hueren voor zekerr redel(ick) loon om de dachwachte te houden ende (huren) om oock snachts de rondes te gaen mette clappe oft anderss te roupe telcke wat den clocke ist hebbende"
XVIIIe Feb. XVcLXXXItich
Slechte betaling bij inkwartiering van soldaten.
Bij inkwartiering van een soldaat genieten de burgers vier stuvers "tweecx" N.B. Dat lijkt mij "slecht betaald".Of werd er gespeculeerd op een soort "vrijgevige liefde voor het Vaderland"?
Op dagen dat er recht gesproken werd, kwamen degenen die opgeroepen werden vaak niet op tijd. Als ze meer dan een kwartier te laat kwamen kregen ze een boet van 9 groten.(ongeveer 22 cent).
Bouwen Jansen excysenaer mag den Impost neffens den Excys bedienen/mits dat dezelve gehouden zal zyn bierstekerie op te geven ende verlaeten ende mits oock dat den contreleurder van stadtsexcys gheen paert oft deel in de Imposten en hebbe//
Over de verwevenheid van pachter/inner/ en de commissie van de 2 stuvers op elcke tonne biers bepaelt by de Staten van Zeelt: Bouwen Jans. moet informeren hoe in andere omliggende steden gehandeld wordt. N.B. Men weet er niet goed uit te komen.
In het voorjaar van 1581 wordt Dignis de Misman genoemd als Deken van de ballasters.
Xen Juny 1581 : "De borstweeringe van de waterkant aldereersten zal doen beginnen ende volmaecken.
Beroerende tmaecken oft calcyen van de marct ist by wet ende raedt gereso;veert dat men voor teerste van thuys de granaetappel aff tot aende Kerck deure toe zal beginnen te maecke zoo veel calcye als tkerkstraetken breet geweest ist oft oock breeder naer gelegentheyt ende discretie van de burchmrs./
De markt met kalksteen verhard
Over tmaeken van een stuck straete neffens de granaetappel(s) tot de Kerckduere toe.... Niet suffisant ! Resolutie: dat men de geheele marct van boven te weten van den dijck aff lancx duere een roede breet oft lancx beghinnen zal te maecken ende dan voorts noch een roede oft zoe breet als de calcie- steen(kalksteen) jegenwoordelick hier wezende strecken ende vallen zal en dat men de goten voorts leggen zal naer gelegentheyt van der wercke ende discretie.
Op den XXVIIen Juny LXXXItich
Is voorts geresolveert dat men in de stove een sterck huysken aende huysinghe van de stove maecken zal om Jan Roel als hy dol oft vuytsinnich ist daer in te houden/ende oock voor een vangenisse te dienen zoe wanneer Jan Roel daer in nyet wesen en zal//
N.B. "een klein dolhuys", die gelijk tot cel dient.
VIIen Jully LXXXI
resolutie: tusschen de Veersche Poorte ende St.Joris poorte wordt een waterpoorthe (aangelegd) "zonder Stadscosten"
Resolutie: mitsdeze: dat een cleermaecker in tgilde begeerende te commen ende in zyn prouve faillerende gehouden zal zyn naer de zelve faulte een halff Iaer zyn ambacht by eenen vrijen meester te leeren/alvoirenende eer hy totander prouve toegelaten ende int gilde aengenomen zal mogen worden/
XXIIen August. 1581
De Tresoriers ende Pieter Janssen Baeck zyn by wet ende Raedt gecomm. om alle d ankers van de groote schepen te visiteren hoe die liggen ende die qualick liggen te doen verleggen op zulcken plaetsen daer se nyemant hinderlick en connen wesen/
Reis naar Ghent om aan de Goeverneur aan te tonen welk "incident" er heeft plaatsgevonden tussen de baljuw en het college "om op alles goede ordre gestelt te worden"
Ook een verzoek om 30 tot 40 soldaten te leveren ten tijde van de "jaermarct" (waarschijnlijk om goede orde te kunnen houden)
Kindsoldaten?
Er wordt over geklaagd dat "eenighe luyden zeer jonck van jaeren wezende (die nu totter wachte genomen worden) nyet bequaem totter wachte en zyn /
geresolveert: alleen 18 jarigen en daarboven.
Verbod op het huren van schepen van elders door burgers van de stad.
Op den eersten december lXXXItich
geresolveert; dat van nu voortaen gheen borgers oft inwoonders en zullen vermogen oft hen eenighsins geoorlooft zal zyn by henl. zelffs oft deur yemant anderss directel(ick) oft indirectel(ick) in eenighe manieren te Middelburch Vlissinghen oft elders eenighe schepen te gaen hueren om eenigh sout oft ander goet op Hollt te voeren zoe verre eenge bequame schepen van de borgers alhierthuys zijndeledigh liggen/ Op pene van twee ponden grooten Vls. telcke reyse te verbeuren dess achterhaelt zynde/wel verstaende dat de schippers alhier gehouden zullen zyn den coopman te dienen ende gerieven voor tloon daertoe by publicatie geordonneert/wel minder maer nyet meer/ Ende indien den deken ende beleeders eenich achterdincken oft susectie mochten hebben/dat eenighe burgers oft inwoonders eenigen coopman gesuborneert .......
IXen Maart XVcLXXXII
Renovatie van de Kerk is hard nodig.
Een "verkoren" mag geen "andere stadsofficien tzy excysenaerschap oft andere mogen bedienen.
Ambrosius van Boogaert,contreleurder, is gestorven. Zijn rekening met de excysenaer zal gesloten moeten worden "by dezelve tresorier". De weduwe wordt ontslagen van "zyn contreleurderschap"
De Excysenaer van de Stadt mag niet de impost van bieren pachten en ook geen bierstekerie hebben.
Grote schade aan de voorgevel van de kerk door een zware storm
De VIIen meerte snachts in der groote storm (is) de voorgevel vande Kercke ommegewayt"
Belastingverhoging: Op de bieren van 28 stuvers tot 2 gulden de tonne .......een suver op elcke tonne? Op den bieren van drie gulden of van vier gulden ende daerboven,vier stuvers op elcke tonne.
Item op alle de zwaere bieren buyten lande gebrauwen eenen schelling(30 cent)op elcke tonne ende voorts op elck oxhooft fransche wyn oft aen rijnsche wyn vyff schellingen(f.1,50) gr. Vls . Aan Zijne P(rincelicke) Excie(Excellentie) "versocht ende neersticheyt gedaen zal worden om octroy(machtiging van een hogere instantie) te verwerven".
Er worden na een periode van 6 jaar(contractperiode?) "veele renten opgeseyt van huysen/erven ende andere goeden/"
"Veel schamele burgers(bewoners/huurders?) bevonden geruineert te worden"
...alle devoir ende neersticheyt de(n) om voordere prolongatie ende surceantie van opseggingen der rente aen Zyn Excie te versoucken ende by octroye(machtiging) te verwerven voor zulcken tyt van jaeren als de gedeputeerden daertoe van stadtswege te deputeren goetduncken ende naer de goede beliefte van Zijn Excie zal willen vallen/
Van de Veersche Poort tot de Middelbursche Poort (zijn) veel erven desolaat/ niet betimmert oft van de crediteuren uytgewonnen(door een rechtsgeding uit de woning enz. ontzet(geen recht/aanspraak daar meer op kunnen maken),of aengesproecken ? te worden" Verzoek aen Pr. Excell. om steun.
Strikte scheiding tussen de ambten van excysenaer,contreleurder en pachter. Verboden een ambacht uit te oefenen.
De excysenaer is de ontvanger van de accijnzen en geen pachter. De Thesauruer is belast met het beheer der geldmiddelen van een stad.
Het volgende was gebeurd met Bouwen Jansen< excysenaer. Hij had een zesde part in de "tegenw. loopende imposten. Moest dit paert quitte maecken. Indien niet, wel een 1/2 jaar pachter en hierna niet meer. B.J "eedt van getrauwicheeyt afgelegd"
Request van Gillis Antheunisse om tot "het ampt van contreleurder te worden toegelaten. Eedt daerop gedaen. Na toelating .....tallen opslagen persoonlyk present te zyn en sonder zyne weete geen bier van de kayen" te laten gaen. Kayboek bijhouden ende Thoonen aen de burcmrs.(die dat boek eventueel bij zich mogen houden). N.B. Excysenaer en contreleurders zijn ambtenaren. Een burgemeester is een bestuurder.
Alle vergad. v.d. tresoriers op ider weeke over te bringhen copie autentyck van de opslagen in de zelve weke geschiet. Ook met distinctie corte sommatie te maecken van tappers en burgers.
En zal oock gheen wynen laeten kelderen sonder zyne voorwete en daervan gelyckelick handlen als boven van de bieren
Ende om nyet sonder zyne wete te geschieden/zal op yder ocxhooftoft vat oft vaetken wyns een briefken geven zonder welck brieffken gheen wyn opgedaen oft gekeldert oft op de slede geleyt oft mette boom opgenomen zal mogen worden/
Bij ziekte(afwezigheid een ander met consente van de burchmrs. "in zyn Plaetse te stellen".
Ook notitie van de bieren die gekeldert worden "om die by de bierstekers verantwoort te moghen worden".
Mag geen imposten pachten "noch paert/deel.
"Eedt van getrauwel(ick) te contreleren op alles goet regard nemen"/
Het wachthuis bij "de vogelesanck
XIIen april LXXXII
Bij het borgerswachthuys by de vogelesanck (heerst) grote stancke ende humeuren. Veel vuyle goten aen de vogelesanck. Deze dienen "geruymt" te worden en ook andere goten."....ende daernaer van de halff mure aff tot achter Boutens toe een vroone doen legge zal (onder de wal?)
De Baljuw bediende de "turfftonne ende trecht daertoe" Hij moest rekening en verantwoording afleggen aan de thesaurier. Is er iets aan de hand ??
Ten huyse van Jan Symonsen (heerst) de "quade zieckte" .."om tvuer mette gratie Gods nyet voorder te laeten commen oft ontsteken/zoe is(hij verplicht) de deure te sluyten".
De rechte straete
XXVIIIen april LXXXIItich
De straat tussen de Middelburgse en Veerse poort wordt ook de "rechte straete" genoemd.
Bouwstenen voor de kerk
Meester Jan Boogaert wordt naar Brugge gesturrd "om daer zoe veel steens te weten brycken tot behouff van der Kercke te coopen als den oorboor aldaer wesen sal".
Pilotage (Beloodsing) van schepen over gevaarlijke ondiepten.
Pilotage....van alle schepen zeven ellen ende daeronder diepe gaende drie gulden van elck schip/Item van alle schepen boven de zeven ellen diepe tot acht vier gulden. Boven de 8 ellen vyff gulden van elck schip....mogen nyet meer afeisen oft daerboven excederen.....ten waere.....eenighe schepen van cleynen laste voor by tversche (Veerse) hooft alwaer mede bequaemheyt ende diepte jegenwoordel(ick) bevonden wort) opbrochten en leyden. N.B. Zelfs kleine schepen met "cleynen" laste konden wegens de ondiepte door verlanding daar met veel moeite komen.
Van elck schip dat zyl(ieden) voorby het Bergsche hooft voortaen opbringen ende leggende zullen van de stadt genieten en boven tvoorss ordinaris loon ontvangen eenen gulden.
Gedwongen geldleningen ?
Ven Meye LXXXII
.."met ettelycke persoonen te spreken en indiceren/iudiceren ? om de stadt gelt te leenen'
Burg.Albrecht de Graft ende pensionaris Heyndrick Zonnius om t Antwerpen naer Zijne Excie te reysen ende toctroy van de Kercke ende anders voor de stadt te vervolghen/ daervan een commissie.
Over het waken van de "keetluyden"
"De keetluyden (zullen) mede waecken volgende de Publicatie daervan gedaen/ ende dat men totdyen eynde alle de soutmeters in de keeten wesende hen maten zal boven doen bringen/ ende voorts alle middel soucken om haerl.tot twaken te bedwinghen.
Het Weesmeesterschap
XIIen Meye LXXIII
Het salaris van weesmeester bedroeg f. 200.-- per jaar.
"Ontslagen wort van het weesmeesterschap(tegen zyn conscientie ende gemoet nyet meer versocht)?/ Mits wel verstaende dat hy gehouden zal zyn tot reparatie der kercke te leenen de somma van vyfftich ponden hem een obligatie by eenige van collegie is hen particulier tot zyne contentement gelevert zal worden daervan de zelve particuliere van stadtswege verzekert ende bewaert zullen worden ende behooren/ N.B. Een soort "afkoopsom "?
Nieuwe Thoren
XXIIIen Meye LXXXII
..den nyeuwn thoren aen Jacob Joosen final(ick) te besteden op de conditien alhier verhaelt ende daervan besteck ende stricte conditien te maken/
Een reisverzekering voor reizen "met risico"
Reis naer Antwerpen: bij ongeluk of gevangenschap zal door de stad alle schade vergoed worden ook bij soortgelijke opdrachten van weth en Raidt.
Heyndrick Baer(t)scheerder is 1 van de burgemeesters naast Jan van Huessen.
XXVIen Meye.
De Mennisten en weigering van "militaire dienst"
Bezwaren van de Mennisten(Doopsgezinden) tegen wachtdienst.
Zij worden van die plicht ontslagen "mits gevende twee ponden sjaers voor dezen tyt ende ter tyt toe de wachte beswaert zal worden alswanneer zyl(ieden) meer gehouden zullen zyn te contribueren tot discretie van myn heeren/
Over zout en mogelijke discrimatie van zoutmeters uit Middelburg.
"....als eenighe soutmeters van Middelburch heurlieder beurte hebbende ende den schippers nyet verstaende,de zelve schippers henl(ieden) vuytcoopende vermogen te nemen zulcke meters als henl(ieden) believen zal/ is by wet ende raedt geresolveert:
de schippers de meters van Middelburch zullen mogen vyutcoopen mits dat zyl(ieden) de meters alhier zullen laeten dobbelen om gemeten ende gerieft te worden metten genen die by dobbelinghe hen toevallen zullen/wel verstaende dat indien de meters die gedobbelt zullen hebben/hen dobbelinghe nyet waer en zullen mogen nemen/datmen als dan wederom op nyeuws dobbelen zal/
Breeuwen
Breeuwen int vlot voor by t antwerpsche hooft (kost) vyff schellingen/
*vlot= de plaats waar de schepen zeilree=zeilgereed worden gemaakt.
De stad geeft obligaties uit.
"Adriaen Cornelisse Cuyper Raedt en Heyndrick Zonnius (zijn) gecomm. om voor de stadt ende de Kerck behouve gelt op te lichten".
31 Jully LXXXIItich
De aankoop van een klok met carillon.
Meester Heyndrick (Z) ziet kans om in Antwerpen een "horologie met een accoort van clocke te coopen"
(Indien) ..redel(ick) coops zoude zyn te gecrijgen (dan kopen)!
Over de geschillen tussen Middelburg en Arnemuiden
October 1582
De Baljuw + Albrecht de Graft Burchmeester en Mr. Heyndrick Zonnius,pensionaris, zijn naar Antwerpen getogen om Zijne Excellentie te spreken over "de differentien' (geschillen) tussen Middelburg en Arnemuiden (ten einde) eenigheyt wederlegghinge ende weeringhe van alle diff. ende geschillen (te bereiken)
XXIIIIen Oct. 1582
De eis van loonsverhoging afgewezen, maar ..... zie hieronder.
Over het loon dat de bierwerckers dess stadt (hebben).
(Zij moeten zich ...te vrede houden mettet loon dat zyl(ieden) van tonne biers in oft vuyt te doen tot nochtoe genoten hebben ende Daegel(icks) genietende zyn/
van elcke tonne biers vuyt de kelders te doene eene groote Vls. boven tgene zyl(ieden) van indoen proffiterende zyn/ Ende dat by provisie ende onder expresse belastinghe dat zyl(ieden) supplianten gehouden zullen zyn den burgers ende bierstekers neerstel(ick) te diene ende gerievenende tallen tyden gheen vuyt gesondert alle opslagen waer te nemen ende gade te slaen.
XXIIIIen Nov 1582
de octroyen van Zijn Excellentie vercregen, zoe vande optimmeringhe van huysen en dopsegghinge van de renten als van de Impost van der Kercke gepubliceert ende te wercke geleyt te worden//
XVIIen January XVcLXXXIIItich
Er bestond een thantbogen hoff. N.B. moest die verhuurd worden?. Ja, tselve huys ende hoff verhuiren zal voorden tyt van drie of vier Jaeren ende dat thoff teynden volgende des burch meester Jan de Leeus straete bevrydt(omtuind) ende affgeheempt(omheind) zal worden.
"Beroerende derven vande voetboghen ende cloveniershoven(deze erven verhuren voor 3 jaar).
N.B.de hoven moeten wel beplant worden om doelen ende dreven tot wandelinghe te maecken en die vrij te doen maecken ende voorts op andere conditien als oorboorlichtst wesen zal/ Ende alzoe die stadt groot gelt aende schuttershoven verschoten heeft (zullen) de schuttershoven in eygendom aende stadt bliven ter tyt toe de schutterie zoe sterck wezen zal datse tselve zullen mogen aenveerden ende alsdan connen voldoen ende betaelen tgene de stadt daeraen te coste geleyt ende verschoten heeft//
thuysken van Jasper de Metselaer op derve van thantbogen hoff... onderhandelen of de stad dat "zoude mogen gecryghen dan nyet/
Aangaande de schuttershoven: wij krijgen de indruk dat die in tegenstelling tot de tijd van welvaart voor 1568, nauwelijks of slechts voor een klein gedeelte als "militair oefenterrein" gebruikt werden.
N.B. Een dam tussen de twee oude havendijken (zal) op stadskosten gemaakt worden.
Er zal een stadstimmerman aangenomen worden " tot minste quetse(schade) van de stadt tgat van de solderinghe opt stadthuys twelck noch open is met deelen(zware planken) toegeleyt ende voorts een trappe gemaect te worden ende behooren.
2 binnenlandsche schuytte te coopen om tusschen der Vere(Veere) te vaeren ende voorts vuyt te zien om yemant te gecrijgen die de zelve schuytten mits de stadt haer gelt restituerende regieren ende bevaeren zal/
Ien Febr. XVcLXXXIIItich
Jan Heyndricxen Bontekoe (wordt benoemd tot) poortsluyter op oude conditien"
XXV febr. LXXXIIItich
.....den Vlamynck die hier begeert te commen brouwen mag wel brouwen, maer niet tappen.
...over schipper Stine (een vrouw) "opslag van goeden (goederen) by heur over den dyck gedaen.... (in dit geval uitzondering gemaakt) voor tmisbruyk..vyff schellingen (ten behoeve van de armen).
Bij recidive de normale zwaardere staf voor illegaal in- of uitvoeren.
XXIXen meerte XVcLXXXIII
Lenaert Mannaert,Vlaming, wil het procureurschap. Hij is echter geen poorter. In Vlaanderen (heeft hij) de zwaricheyt van betalinghe van exue( het recht van exue werd geheven over een erfenis die uit de stad naar buiten erfde,dat wil zeggen dat de erfenis geheel of gedeeltelijk naar een rechthebbende buiten de stad ging) van alle zyne goede daer hy in Vlaenderen toe geconstringeert zoude worden..... admissie (toelating): 3 jaar (wordt) "zyn habitatie en procureurschap toegekend.
N.B. Echter mag hij geen poorter elders in Zeelant worden op boete van duizend gulden.
XIen Meye LXXXIII
De armmeesters mogen wekelijks behalve op woensdag en vrijdag in de Weeskamer vergaderen... ook zal een "tresoor of kiste gemaeckt/gestelt worden om aldaer alle der armen besoingnis rekeningen ende pampieren ingeleyt ende bewaert te worden".
De helft van de scheepstimmerlieden die aan schepen by de hoofde werken moet uit de stad komen: op dezelfde wijze als "de vremde" op- en af te gaan "ende contenteren"
"Gheen vremde aen en oplant en zullen mogen wercken tzy om masten/roers oft ander schipswerck te maken. Of het moeten kostgangers van de schippers zijn//
VERVOLG (1583 - XXXen Dec. 1585 )
XXIen Meye LXXXIIItich
Request van Joren ? Karsten ingewilligd onder de conditie dat hij voor de tijd van twee maanden "poortersneringhe" mag doen,"mits hy bescheyt geeft zynder laeste residentie ende eerlick leven hierteo te gecrygen om teynde de voorrss twee maenden poorter te mogen worden'".
N.B. Mannen van boven de zestig jaar worden van de wacht uitgesloten; ook alle jongeren onder de18 jaar.
XIen July LXXXIII
De thesaurier meldt dat de stad "snel" geld nodig heeft.
Daarom : "Elcke 3 maenden afrekenen met de excysenaer ende hem alle penningen die hy onder heeft boven te doen brengen ten fine de stadt metten heuren gelde mach helpen"
Uitbreiding van het "Clockwerk"?
XIIIen July 1583
Verzoek van Louijs Gaston clockspeelder om "taccoort van de elff clocken tot XVII oft achtien clocken toe voorts doen gieten ende laten maecken zal en dat de burchmrs daer in de beste ende bequaemste middelen raemen zullen om tzelve metten aldereersten gedaen en gevoordert te worden"
VIen Augusti LXXXIIItich
Op een vraag van een van de Raden: het antwoord:
"Collegie nooit gewoon geweest eenighe commissarissen te stellen tot collectatie van den hondersten penninck in den jaere van LXXXII geschoten ? ende gepubliceert"
Nogmaals over het "clockwerk"
XXIIIen Augusti
Op advies van de "timmerluyden" moeten zowel de oude als nieuwe klokken behouden blijven/worden.
N.B. Het is wel noodzakelijk om "de thoren te stiven" (stevig maken).
XXven Augusti
"mitsgaders de stivinghe (versteviging) van thoren gedaen ende gezien tpatroon van de stivinghe daervan by timmerluyden gemaect/ is by wet ende raedt geresolveert men de voorss thoren stiven zal volghens tvoorss patroon ende dat voorts de nyeuwe clocken gehangen zullen worden daerse tot meerder stivyghe van den thoren gevouchlickst ende bequaemel(ickst) hangen zullen/ mitsgaders dat de voorss oude clocke alhier noch acht of veerthien dagen gehouden zal worden tot dat de grootste nyewe clocke gehangen ende geluyt daervan gehoort zal wesen.
XXXen Augusti
De goede oude "clocken" behouden en de nieuwe verwelkomen.
Naerdien de grootste nyewe clocke van taccoort gehangen zynde tegens de groote oude clocke gehangen en daer tegen van t geluijtshalven geconser(n)eert (beoordeeld op de kwaliteit van de klank) ende die groote(oude) beter van geluijde dan de nijeuwe bevonden is geweest" ..... wordt besloten: "oude clocken medehouden zal daerse best ende bequaemelickst dienen zal"
XXIIen Sept LXXXIII
Op een request van de turftonsters wordt besloten dat zij met het oude loon genoegen moeten nemen.
Ordonnanties op alle arbeidslonen?
N.B. Is voorts by Wet ende Raedt geresolveert dat men op alle arbeytsloon ordonnantie maecken zal waertoe gecommitteert zyn de Burchmr Jan de Leeu/ Albrecht de Graft ende Jan Heyndricks Raede om neffens den pensionaris ende Secretaris een ordonnantie te concipieren en aen collegie van wette en Raedt over te bringen.
Laetsten September LXXXIIItich
Een Latijnse school in Arnemuiden
Het is bekend dat schoolmeester Raphael Canisius bevoegd en in staat was om leerlingen de klassieke vakken (geen Grieks maar wel Latijn) bij te brengen.
Daarom werd hij geacht een "opperste schoolmeester te wesen ende halve winste van alle kinderen proffiteren ende voorts tot een Iaerl(icks) pensioen van de stad genieten soude by provisie". N.B.! Even afwachten of hij aan de verwachtingen beantwoord.
XIIIen Oct 1583
Disordre by de wacht.
!! en mogen geen poorten open/gesloten worden zonder aanwezigheid van een van de burgemeesters of wethouders.
XVIen oct 1583
De stad sluit een contract "by provisie ende tot wederseggen" met de Bailiu en zijn dienaars. De Sterke hand is nodig, maar men wil niet dat vanwege oncontroleerbaarheid de kosten uit de hand zouden lopen.
Mr. Hollebrant Valck tot een der stadtsadvocaten "gecoren ende gecommitteert" zodoende een jaerlicxe herkentenisse ende recognitie boven tsalaris van zijne diensten ende besoingnen de somma van twee ponde groten vls suvers/daervan teerste Iare ingegaen te Bamisse(Baafmisse)laestleden.
Cornelis van Huessen komt in aanmerking van het wachtmeesterschap.
Er zijn veel soldaten en soldaatsvrouwen in de stad.
XXVI novembris LXXXIIItich
Geresolveert dat alle burgers taveerne oft herberge houdende mitsgaders alle weerden drooge gasterie houdende en alle andere burgers hen genererende met bedden te decken en volck te logieren gehouden zullen zyn elck een soldaet met een vrouwe oft twee soldaten samen van een bedde met zyn toebehoorten voor redelick loon te accommoderen oft doen accommoderen theurl(ieder) ofte in andere huysen ende dat voor den tyt van veerthien dagen.
N.B. Dat was een bevel van Zijne Princ. Excellentie by Gouverneur Alexander de Haultain.
VIen Dec. 1583
Arnemuiden ongastvrij ??
Wat is er aan de hand?
Arnemuiden wordt verplicht gasten op te nemen en goede registratie op vreemdelingen te houden met "biljetten"
N.B. er is een klacht van het tappersgilde in verband hiermede over oneerlijke concurrentie:
"dat zommige weerde droogge gasterie houden ende gheen borgers oft poorters wesende dagel(icks) den tappers en andere borgers het broot vuyt den mont nemen zoe in tlogeren van de schippers ende vremde passagiers als anderss/ is by B+S+R naer rype deliberatie geresolveert enz. van nu nyemant gheen poorter of borger wesende weertschap oft drooge gasterie houde zal mogen ende dat overzulcx alle persoonen jegenwoordel(ick) weertschap ende drooge gasterie houdende ende gheen poorters wesende by alle behoorl(icke) ende gewoonel(icke) middelen bedwongen zullen worden om poorters te worden/ oft by faulte van dyen dat heurl(ieder) neringhe opgeseyt geinterdiceert ende belet zal worden/
N.B. "Over timmeringhe van brouwerye op het Oude gat" en dat toe te laten of verbieden? Een juridisch wespennest.
XIIIIen Dec.
Alzoo Mr Jan Bogaert met zyn consorten jegenwoordel(ick) is doende ende besich is om buyten dess stadt op het oude gat zekere brouwerie op te rechten ende timmeren ende dat daerop gebracht ende in deliberatie geleyt is geweest oft tzelve voor de stadt oirboir ende proffit zoude wesen/ soe is naer lange en rype deliberatie by B en R vuyt zekere merckel(icke) ende pregnante redenen henl(ieden) daertoe moverende geresolveert enz. datmen de voorss timmeringhe van brouwerie nyet toelaeten nemaer beletten ende doen ophouden zal//
XVIIIe January VIcLXXXIIIItich
De excysenaer zal alleen maar ontvanger mogen zijn.
De impost zal niet verpacht, maar gecollecteerd worden.
Een bierwercker mag geen biersteker wezen.
"Gevraeght oftmen de resolutie van wet en Raedt belangende twech doen van de groote schepen voor den thol aen tantwerpsche hooff liggende executeren zal off nyet is by wet ende Raedt geresolveert datmen die zelve resolutie metten eerste springe ? sonder eenige comminentie? ende ende tot coste van de schepen zal executeren ende zulck den voorss schepen wech doen ende verleggen/ Daertoe de tresoriers expressl(ick) gecommitteert ende belast werden.
De Zoutneringhe
XXVI January XVcLXXXIIIItich
Burg, Jan de Leeu ende Echbert de Pool schepen zyn gecommittert om op het overgheven van deken ende beleeders van de panneeringh te hooren ende communiceren met de aerbeyders onder de keete werckende nopende heurl(ieder) dagel(icks) arbeytsloon mitsch oock de panneluyden daerop te hooren/ Om daernaer de ordonnantie by de voorss deken ende beleeders zoe wel ten respecte van de neringhe als van de aerbeyders overgegheven geavoyeert gemindert oft gemeerdert te worden zoo als wet ende Raedt bevinden zullen te behooren.
Op de requeste by deken ende beleeders mette gemeene panneluyden gepresenteert ten fine om gemaect ende gecalcyt den wech voor de keeten tot aen toude gat toe loopende/
De stad zal de stenen en het zand leveren sonder meer/ Verstaende voorts dat taerbeitsloon tot laste van de neringhe wesen ende straete gemaect wesende tot coste ende last van de neringhe altytds geexpireert ende onderhouden zal worden/ mitsgaders dat oock de ander berm tegenwoordel(ick) voor de keete gemaect wesende (Waerdeur de straete altyts metten alderminsten rege onbruycbaer gemaect zoude worden) geweert ? ende daertoe affgaende deylen gemaect zullen worden/
XVen feb.
over het "overgheven van de panneringhe te comm. mette zelve neringhe mitsgaders de aerbeyders onder de keeten werckende nopende heurl aerbeytsloon van hen wedervaren ende communicatie ? rapport gedaen hadden/ ende dat dordonnantie by de deken ende beleeders van voorss panneringhe zoewel ten respecte van de neringhe als van de aerbeyders overgegheven openbaerl(ick) van poinct tot poinct gelesen ende daerop debat gevallen zynde gemeerdert ende gemindert is geworden zoe als twelvaeren ende dauthoriteyt van der stadt mitsgaders die voorderinghe van de neringhe dat verheyscht/ Soe is by wet en R. de voorss ordonnantie in manieren als boven gelesen gemeerdert ende gemindert zynde geapprobeert goet gevonden ende geresolveert die eestdaechs gepubliceert ende voortaen strictel(ick) onderhouden te worden.
Op de propositie gedaen beroerende toctroy by die van den stadt eertyts van Zyn Excie verworven nopende de optimmeringhe vande huysen mitsgaders dat den tyt datte zelve optimmeringhe by tvoorss octroy gestelt ende by publicatie een yder gewaerschout geexpireert was/ is by wet en Raedt geresolveert dat men dynaengaende ander de ? publicatie doen zal ende daer by ordonneren ende een yder adverteren dat eenycl(ick) erven hebbende ten minste in de lange straete streckende van de Middelb. poorte tot aen de Veersche poorte gehouden zal zyn tussche dit ende meye naestcommende preparatie tot timmerie te maecken ende also in? voorts te continueren ende timmeringhe te voleynden.
Op pene dat tot executie by tvoorss octroy zonder eengh meerder vuijtstel geprocedeert zal worden.
Request van schoolmeester Canisius: verhoging van gage
Op de requeste by Mr Raphael Canisius schoolmeester gepresenteert....geresolveert ... ten respecte van zyne cleyne gage van de hoedenisse der scholen ende tot gheenen anderen fine toegeleyt de somme van twee ponden groet vande teweten alle vierendeel jaers thien schell. de welcke den tresoriers by dess geordonneert wort.
B+S+R gevisiteert hebbende de requeste mette by gevouchde artlen by Meester Jan Boogaert belangende de timmeringhe van de brouwerie op het oude gat gepresenteert verclaeren te persisteren by de resolutie dyaengaende by henl(ieden) genomen op den veerthienden dec. laestleden.
XVIIIen Aprilis XVcLXXXIIIItich
Op de vier requeste by Mr Jan Brautighem, Lenaert Arentssen/ Jan Salighant ende Gillis Antheunissen gepresenteert ten fine om tot het officie van contreleurderschap gekoren ende gecommittert te worden/ is de voorss Mr Jan van Brauteghem by wet en Raedt mette meeste voysen tvoorss. officie van contreleurderschap gegeven ende gegonnen onder zulcke ordonnantie ende proffiten als daertoe staet enz. enz.
1 meye XVcLXXXIIII
over de "delinghe der cingel " voor defensieve doeleinden.
Betimmering van "ledige erven"
wat "de optimmeringhe der erven" betreft daarbij "persisteren":
eigenaars kunnen aanvankelijk volstaen met meten, "vooren maecken ende oprechten een peuye van steen oft hout daerop in tyde en wyle voorts opgetimmert soude mogen worden..daertoe zyl(ieden) eerstdaeghs gehouden zullen zyn te beginnen ende zelve peuyen al op ende volmaect te hebben binnen de tyt van een maent oft vuyterlicke zes weken naer datum van desen/ Op pene dat tot .... " uiteindelijk tot verkoop van de genoemde erven zal worden overgegaan.
n.b. diverse publicaties ; het lukt niet echt.
Gebrek aan timmerlieden ?
XVIen Meye 1584
Er zijn niet voldoende timmerlieden binnen het gilde om de eigenaars van onbebouwde erven te gerieven.
? wordt hier een doorzichtige smoes gebruikt??
Resolutie: zoveel mogelijk timmerlieden in dienst nemen, naast de bestaande gildebroeders/knechts. Wel zullen gildebroeders voorrang hebben.
Op de propositie by de burchmrs. gedaen dat veel huysen haer deck hebbende ende met stroo hier en daer gestopt zijnde.. zoe gestopt bliven met stroo tot groote deformatie van de stadt ende merckel(ick) pericule van brande voor de geburen ende anderen....binnen 2 maenden hart deck: pannen en geen stroo..
anders (verboden) "noch poortersneringhe te doene"
De eersten Juny XVcLXXXIIII
over de fortificatie van de stad.
palissaden "aen de waterkant"
"delinghe van de cingel"
Mr. Abraham is fortificatiemeester en staat onder de goeverneur de Haultain.
"maeckinge van de voorss palissade ende cingel tot 1500 gulden gedaen accepteren oft bezien zal oft men wat meer zoude moge gecrygen.
Rec? palissade ende cingel gemaeckt ....zynde tot dyn eynde gecommitteert byde de burchmr. metten pensionaris om mette voorss Raidt dyn aengaende in voordere communicatie te comen ende in taccepteren by heurl(ieder) presentatie alle devoir ende Instantien te doene om tot vervallinghe ende.....
N.B.Ik begrijp hieruit dat men onder de kosten wilde uitkomen of vermindering wilde verkrijgen?
! IXen Juny 1584; men volgt "het bevel" van de goeverneur op en stelt f. 2000 ter beschikking voor de fortificatie
XIXen Juny 1584
Dreigement met verkoop van de "ledige erven"
Als door de eigenaars "gheen preparaties tot optimmeringhe van de erven" wordt gedaan " openbaerl(ick) vervolcht en daertoe caerts uytgestelt zullen worden voor de tyt van 3 weken"
Tenslotte: als alle middelen uitgeput zijn, openbare verkoping.
XIXen Jully 1584
"Fortificatie ...tmaecke van de palisade aende watercant van de Middelb. poorte aff tot aen de Veersche poorte toe, welck by den Ingeniare meester Abraham bevonden is noodigh gemaect te moeten worden/
N.B. Is het toevallig dat gepubliceert wordt nauwelijks 16 dagen na de moord op Willem van Oranje.
De f. 2000 met voorder consent om de zelve twee duysent in tgeheele oft in deele voor den tyt van drie oft zes maenden te mogen lichten op interest/ Ende gevraeght offmen tot maeckinge van de voorseide palisade voorts vaeren ende procederen zal off nijet/ende off tzelve nootel(ick) is of nyet is by wet ende Raedt geresolveert dat men de maeckinge van de palisade metten eersten by der hant nemen ende daertoe eerst daechs procederen zal? Ende alzoe voorteerste eenighe penninghen nootelick op Interest opgenomen zullen moeten worden/ Daertoe eenighe vant tcollegie daertoe te committeeren henlieden in hen prive zullen moeten verbinden/ De welcke ter cause van dijen in hen prive gemolesteert oft beschadigt souden mogen worden/ Soe is by de bovengenomineerde magistraten ende Raiden mitsch den pensionaris ende secretaris in henl(ieder) prive ende eijgen naemen belooft ende belooven mits desen den ghenen die zulcx in zyn prive gemolesteert ende beschadigt zullen worden costeloos ende schadeloos te indemniseren ende bevryen ende zulcx hoot voor hoot vuytreyckinge ende bylegghinge van gelt te doene//
Koop van houtwerk ter verdediging van de stad
Steven de Ruyter Scepen ende Adriaen Gerrtsen stadttimmerman zyn by Wet ende Raidt gecommitteert om tot Dort oft tot Amsterdam te reysen ende aldaer totte voorss palisade hout ende balcken te coopen op daech en ten beste mogel(ick) zynde.
Verandering van regieringh: Wat is de allerbeste voet ? Beide Burchmrs. + Schepen + i Raed gecommitteert.
stadbode
Christiaen Boesschot by provisie tofficie van stadtbootschap mits doende den eedt daertoe staend ende onder zulcken ordonnantie als daertoe staet.
Op den IIII Augsti 1584
Burchmrs. Steven de Ruyter en Heydrick Adriaenssen
Schepenen: Albrecht de Graft,Echbert de Pool. Bouwen Janssen
Adriaen Cornelis Huyghen en Pieter Cornelisssen Bouterse
Raiden: Jan Heyndrixss, Cornelis Leinssen, Jan Stoffels en Jan
Adriaenssen.
Fraude met bierexcysen door een meesterknecht van Jan de Leeu
In de brouwerij van Jan de Leeu is er gefraudeert met de excysen.
"Gheen binnenbrouwers moghen meer meesterknecht aennemen dan dat sy de eedt gezworen hebben in handen van de gildebroeders...
telcke opscrivynghe die den excijsenaer ende contreleurder zullen commen doen (daerbij de juiste hoeveelheid opgeven die gebrouwen en getont is. Er mag niet meer gebrouwen worden dan aangegeven is. Als er geen meesterknecht is, dan moet de brouwer zelf "de verclaringe" doen.
De brouwer kan als "meyneedich " gestraft worden.
De boete wordt gesteld op 10 schellingen "ende voorts gebannen te worden"
XIIIen octobris 1584
"Requeste by Jacob Willemssen schipper van Antwerpen gepresenteert... is by wet ende Raedt geres. sout te mogen laden om naer Antwerpen oft Mechelen te voeren....eedt (afgenomen) zout nyeuwers elders dan op Antwerpe en Mechelen voeren zal/
N.B. Antwerpen werd door de Spanjaarden belegerd. Ook Mechelen was nog niet veroverd. De Antwerpse schipper zou in de verleiding kunnen komen tegen hoge winst het zout aan de vijand te verkopen !!
...... "alle vremdelingen die voortaen binnen der Kercke zullen begeeren begraven te worden tot behouff van der Kercke betaelen zullen te weten boven inde choor twee ponden ende beneden in de Kercke een pont ende beroerende de borgers ende die een Jaer en Dach burgers geweest zyn zullen betaelen thien schellingen als van te voren.
Bouwen Janssen was excysenaer. Besloten "van den ontfanck te desisteren" vanwege een vereniging van functies: hij was ook pachter (zesde part)
Klassejustitie?
Wat de zaak van Jan de Leeu betreft: er wordt een regeling getroffen, waarbij de stad niet tekort komt. Met de uitvoering wordt de excysenaer belast. Is hier sprake van klassejustitie? Jan de Leeu was in 1583 nog burgemeester; of was Jan de Leeu onkundig van de fraude? Wel moet hij er weet van hebben gehad dat zijn meesterknecht niet officieel was beedigd.
Goede orde in de stad
"Voor de ordre in de stadt zullen gekozen worden vier Capiteynen oft hoffmannen waeronder de corporaels gedivideert zullen worden/ welcke corporaels met hen rotgesellen voor yder zyn hoffman in tijde van noode hen loop plaetse hebben zullen om aldaer by de burchmrs henl(ieden) geseyt ende geordonneert te worden waer de zelve moeten gaen"
Hoffmannen: Adriaen Janss. Coster, Steven de Ruyter, Jan Heyndricxss, Cornelis Houtman,
welcke elck een Lieutenant mitsgaders een Vaendrager kiesen ende voorts looten zullen wat corporaelschappen yeder onder hem hebben zal/welck lootinghe gedaen zynde ende de corporaels ende oock de rotgesellen daerby ende van tgunt voorss geadverteert zullen worden/
XVen November 1584
Bouwen Janss mag geen excysenaer meer zijn, ook niet "bouck"houder.
Cornelis Ryser (oud-poorter van Middelburg) heeft de stad Arnemuiden "beledigd". Belooft na vermaan dat "hy hem als borger van Arnemuyden is houdende ende altyts daervooren gehouden ende nyet voor poorter van Middelburch."
De Latijnse school
Overleg met Raphael Canisius. Deze wil een hogere gage.
De Latijnse School heeft domicilie in "het Huis van de Groote Sterre"
.."ende dat men die cleyne kinderen eerst beginnende te leeren ende alle die meyskens zal houden in een ander schole onder meester Maillaert/ Off dat men anderssins daer in zal handelen zoe den meeste oorbor zal wesen/Ende zyn gecommitteert ende geauthoriseert beyde Burchmrs. mette ghene die henl(ieden) believen zal daertoe te nemen om het voorgeroerde te beneerstichen ende metten schoolmrs. voorss in communicatie te comen ende te veraccorrderen tot meeste prouffit vande Joncheyt dess stadt ende tot dyen eynde op wat gage min of meer vuyt die stadt beurse nyet zien ? en zal/
XIIIen meerte 1585
Enkele gilden
Er is een cramersgilde.
Over bepaalde artikelen van de ordonnantie moet nog "ghecommuniseert" worden.
Er is ook een bakkersgilde. De bakkers mogen het z.g. dertiende brood niet meer leveren.
.."en dat gheen backers voortaen eenigh broot vercoopen oft leveren buyten dess stadt tzy aen schansen bolwercken schepen van oorlogh oft elders en zullen mogen broot vercoopen oft leveren anders dan op de gewichte daerop zyl(ieden) binnen dess stadt backende ende hen broot vercoopende zyn/ Ende dat van tgundt voorss eerstdaegh publicatie gedaen zal worden/
XVIIen april 1585
Allert Gerritss, Christiaen Boesschot en Jan Heyndricxen Bouterse willen tofficie van "poortierschap. De meeste stemmen waren voor Christiaen Boesschot
.."om marct in treijn te bringen alle cramen gehouden zullen syn tweemaels oft ten minsten eens ter weke saterdaechs met hen cramen ter marct te commen ende staen met zulcke goederen als zyl(ieden) binnen henl(ieder) huysen hebbende ende dagel(icks) vercoopende zyn/
IIIen Meye XVcLXXXV
Bouwen Janss is ook nog burgemeester geweest.
Ook "vleeschouder" moeten zaterdags op de markt staan en dat "continueren op pene dat zyl(ieden) binnen een Iaer gheen vleesch binnen dess stadt en zullenmogen vercoopen.
Nopende de gestopte huysen met stroo off riet is by wet ende Raedt geordineert de publicatie dyenaengaende eens gedaen eerstdaechs vernyeuwt ende voorts geexecuteert te worden.
Reparaties aan de kerk
Er zijn reparaties aan de kerk nodig.
..." erst van boven dichte maecken ende voorts daernaer de andere nootel(icke) reparaties doen ende vervoorderen zal soe verre dIncompste van de Kerck alleenl(ick) zal mogen strecken.
donbetimmerde erven binnen de stadt ende op de dyc moeten bebouwd worden: anders procederen tot vercoopingh; nochmaels 14 daghe uitstel.
...over de wachthuysen... de burchmrs. ende tresoriers gecommittert om te visiteren waer die bequamelickst gezet te worden en dat men se voorts van steen maecken zal/
Kladtranscriptie
Over het stellen van twee waterpoortkens
Op de prepositie by de burchmrs. gedaen nopende tstellen van de twee water poortkens te weten een aende Vischmarct ende een achter Pieter Boutens/ is by Wet ende Raidt geresolveert dat de zelve twee poortkens gestelt zullen worden wel verstaende dat de poorte op de vischmarct altyts open staen zal/ en dander poorte achter Boutens geopent worden zoe wanneer eenigen burger tzelve van doene soude mogen hebben tzy den op slach van turff hout deylen sparren oft diergel(icke0 oft oock om water te hebben in tyde van brant.
Waterpoort: poort in de omwalling van een stad, die als doorgang dient voor een gracht of tot het water; kan met een aan een ketting drijvende boom worden afgesloten.
Een Molen tOosteynde
De Burchmrs. + Tresoriers zyn by Wet ende Raedt gecommitteert om met eenen man van Oosteynde te spreken nopende de molen tOosteynde die presenteert te vercoopen ende voorts ende voorts met hem handelen oock taccomoderen ? indient oorboor ende proffyt is
laesten meye XVcLXXXVtich
Weduwen vrij van wachtdienst
Op de propositie gedaen off de weduwen zullen waecken off nyet is by W ende R geresolveert dat de weduwen schamel zynde ende de macht nijet hebbende van de wachte vrij wesen zullen ende dat die weduwen de macht(hebbende) wercken zullen moeten en onder costume.
N.B.macht(lichamelijk niet in staat zijnde om werk te verrichten buitenshuis of omdat zij kleine kinderen hebben te verzorgen.
N.B. De secretaris van de stad heeft "vrijdicheyt" van de wacht.
Ordonnantie op het wagenaarsgilde
Op 1 juni wordt de ordonnantie op het wagenaarsgilde vastgesteld. Enkele artikelen worden aangepast.
N.B. De wagenaars bezaten een paard en wagen of slee (sleeslepers) waarmee ze de koopman konden bedienen. Ze hadden de plicht om de wegen in goede staat te houden.
IIen September 1585
Meester Thomas Brusckens bevalt niet. Ouderlingen en gemeente willen een "bequamelicker ende stichtelicker Kerckendienaer"
N.B. Het schippersgilde van Arnemuiden benadeeld t.o.v. dat van Zierikzee.
XIIIIen Septembris 1585
Kladtranscriptie
Losmaking van een "Kerckendienaer" ?
Op de propositie by de burchmrs. aen Wet ende Raedt nopende den persoone van Thomas Bruskens ende den affscheyt met hem te doene gedaen en in deliberatie geleyt van wat beste middle gehandelt zoude mogen worden ten fine de voorss Thomas met vrientschap van hier zoude mogen vertrecken ende een ander bequamer minister in zijn plaetse gekozen ende beroupen zoude mogen worden/ Is de zaecke by B +S ende Raden gehouden in staete ter tyt toe de minister Gregier ? mergen predicken zal gehoort zal wezen waernaer andere vergaderinghe gedaen ende naerderop der zaecke gelet ende geresolveert zal worden.
N.B.De ordonnantie van de Cramers moet strictelick onderhouden worden, vooral artikel over de markt.
XVI September 1585
Dreiging van een scheuring binnen de kerkelijke gemeente
Over Bruskens " veel murmuratie ende twist onder de gemeente/ Iare apparent ist een scheuringe onder de gemeente te commen te zy daer in op talderspoedichste voorzyen werde/ Soe zyn by Wet ende Raedt gecommitteert beyden de Burchmrs Hartman
Michielss Coster ende Albrecht de Graft Raiden om mette voorss Thomas Bruskens te commen in Communicatie ende met hem op zijn affscheijt handelen ende accorderen by de aldergevouchlickste middelen mogel(ick) zijnde ende oock rapport te doene van het accorderen indient van noode zy ende met redelickeyt nyet geaccordeert en zoude worden/
Ven Octobris XVcLXXXV
Tweede absoluten dienaer deser gemeynte
Mr Jodocus Laertius tweede absoluten dienaer deser gemeynde voorgestelt te worden ende dat de voorss Mr Jodocus dezelve beroupingeaengenomen hadde/zoe nochtans dat waert by advys dat de gemeete van Antwerpen hebbende de vrije exercitie van haere religie hem beriepen tot dendienst des woorts aldaer/ Als dan de kerckenraet deser gemeyny met de magistraet ende volgens de classe zullen gehouden zyn op de zaecke te letten ende te handelen met een goede conscientie tot stichtinge deser gemeynte/ hebben B +S + R verclaert ende verclaeren mitsdezen dat zyl(ieden) naer vermogen tconsent ende authorisatie by de magistraet totte voorgeroerde beroupinghe gedragen als vooren/ den voorss mr Jodocus Laertius van henl(ieder) weghen oock beroupen hebben ende beroupen mits desen tot tweeden absoluten dienaer deser gemeente/
XIIen Octobris
Jodocus Laertius is aan de gemeente voorgesteld.
..op zyn leven ende leere gheen tegenspraeck gedaen oft gehoort en is/ Soe hebben B + S + R de voorss Mr Jodocus Laertius onder de conditie by den zelven in zyne beroupinghe aen hem gehouden tot tweeden absoluten dienaer dieser gemeynte aengenomen ende aennemen mitsdesen/ welcke aennemynghe de voorss Mr Jodocus ten desen ontboden wesende gehoort ende verstaen hebbende dezelve aennemijnghe danckel(ick) toegestaen ende belooft heeft hem daer in te dragen ende quiten ende behooren tot meesten welvaren van der stadt ende stichtinghe van de gemeente derzelver/
XXIXen Octobris XVcLXXXV
Requeste by Pieter Corneliss Bouterse om consent te hebben om een oliemolen achter op zyn erve te mogen stellen/ is voor alsnoch by Wet ende Raedt opgehouden om redene sonder daerop te disponeren//
XIIIen Decembris XVcLXXXVtich
Verzoek om een schole van(voor) jonge dochters te mogen stichten.
Op de requeste by Johanna Aertsdr(dochter) aan W + R gepresenteert admissie van een schole van jonge dochters binneb dess stadt ende daertoe een pensioen te hebben is by wet ende Raedt goet gevonden dat men generael(ick) ende oock partculierlick metten eersten naer de voorss Johanna ende heure qualiteyt ende gelegentheyt zal vernemen om daeraff eenich goet zeker advys hebbende op de voorss requeste voots geordonneert te worden ende behooren/
N.B. Frans Philips stadsbarbier /chirurgijn 2 pond en twintich schellingen.
De bierstekers moeten zich houden aan de ordonnantie en van de burgers niet meer eisen dan zy gewoon zyn geweest te doene.
Ende beroerende tversouck by henl(ieden) gedaen ten fine de byerkaye voor den thol behoorl(ick) gemaect ende gerepareert zoude worden/ zal daeropeerst daechs versien worden ende behooren
Er is een sententie (vonnis) geweest : bierstekers hebben wat excys betreft de "stadt te kort gedaen". Belofte aan de Tresoriers dat er geen fraude meer zal worden bedreven.
XXXen Decembris 1585
N.B. Nog veel gedoe over het onderhouden van de weekmarkt met het kramersgilde.
Kladtransciptie
Er wordt teveel "zwaer" bier geimporteert in strijd met de ordonnantie daerop
Op de propositie by de Burchmrs. gedaen dat daegel(icks) hier gebrocht wordt ende lange gebrocht zyn geweest zwaere delftsch Ingels bier direct tegen dordonnantie op de bierstekerie eertijts gemaect ende gevraecht off men zelve zwaer bier voorder toelaten zal/ is by Wet ende Raedt geresolveert enz. dat men voortaen tvoorss zwaer bier nyet meer toelaten en zal ende datmen voorts (dachs) dordonnantie op de bierstekerie gemaect strictel(ick) zal onderhouden enz. in alle haere poincten/ Ende om dat zwaer bier dat nu binnen der stadt is/ verthiert zoude mogen worden ist onvermindert tgundt voorscreven goet gevonden ende toegelaeten dat alle zwaer bier dat nu binnen dess stadt ist ende noch onderweghe is voor Ingels bier vercocht zal mogen worden/ zonder tzelve meer hier te mogen gebrocht worden.