ENQUETE VAN DE GOUVERNEUR VAN DE PROVINCIE ZEELAND NAAR DE WERKOMSTANDIGHEDEN,HOOGTE VAN DE LONEN, GELEGENHEID TOT ONDERWIJS, ENZ: MET BETREKKING TOT DE ALHIER BESTAANDE WEVERIJ VAN KATOENSTOFFEN ( CALICOT-FABRIJKEN) 1841
Middelburg den 17 Julij 1841
Onderwerp: Verzoek om opgave omtrent fabrijkarbeiders.
Omtrent het personeel der werklieden bij de in uwe Gemeente bestaande weverij van katoenen stoffen, eenige inlichtingen behoorende heb ik de eer UEA te verzoeken mij na gedaan onderzoek deswege te doen kennen
- Het getal werklieden onderscheiden in mannen, vrouwen, jongens & meisjes, voorts kinderen van beiderlei geslacht, met aanduiding van den stand van hunnen ouders en van hunnen ouderdom, gesplitst in de volgende cathegorien: beneden de 10 jaren; van 10 tot 12 jaren; van 12 tot 14 jaren ; van 14 tot 16 en van 16 tot 18 jaren.
- De dagen en uren waarop gewerkt wordt; en de vrije uren die op verschillende tijdstippen van den dag aan de werklieden gegund worden
- De soort van het werk, hetwelk iedere klasse van arbeiders, dat is: mannen, vrouwen, jongens, meiden en kinderen te verrigten heeft.
- Het getal en soort der werktuigen welke in de fabriek gebezigd worden.
- De middelen waardoor de werktuigen in beweging worden gebragt.
- Het gemiddeld bedrag der arbeidsloonen welke door de arbeiders naar derzelver ouderdom en klasse genoten worden, en zulks per dag in centen uitgedrukt.
- De gelegenheid die er in de gemeente of in de nabijheid der fabrijk bestaat om de kinderen ter school te zenden en aan het Godsdienstige onderrigt deel te doen nemen
Al zoodanige verdere mededeelingen en aanmerkingen als waar ter plaatselijke en andere omstandigheden aanleiding mogte geven speciaal of en in hoe ver de gewoonte bestaat om aan de fabrijkarbeiders verstrekkingen in natura te doen, in mindering van of boven de door deze genoten wordende dagloonen; terwijl in het bevestigend geval deswege de noodige inlichting wordt verlangd
De Staatsraad Gouverneur
Van de provincie Zeeland
Van Vredenburch
Beantwoording der vragen vervat in de Missive van Z.E. den Heere Staatsraad Gouverneur van den 17 Julij A no 6737 2 1e Afd.
Vraag 1: Het getal werklieden bedraagt 80 personen, als 2 mannen en geen vrouwen en 39 jongens en 39 meijes, voorts geene kinderen; dezelve worden naar gelang van hunnen ouderdom gesplitst in de navolgende categorie als beneden de 10 jaren geen
Jongens Meisjes
Van 10 tot 12 jaren 1 --
Van 12 tot 14 jaren 2 3
Van 14 tot 16 jaren 7 11
Van 16 tot 18 jaren 15 15
En boven de 18 jaren 14 10
Gehuwde mannen 2 --
41 39
De ouders der werklieden zijn voor het meerendeel behoeftige visschers, terwijl een minder getal derzelve arbeiders zijn, en alzoo van de behoefstigste klasse dezer Gemeente, bij het getal werklieden zijn niet begrepen 3 bazen en 1 onderbaas
.
2. Elken dag behalve Zon & feestdagen ( Christelijke, Hervormde ) van primo Mei tot Ultimo Augustus des morgens ten 5 uren tot des avonds ten 8 uren ; van primo September tot ultimo October en primo Maart tot Ultimo April des morgens ten 6 uur tot des avonds 9 uren en van primo November tot ultimo Februarij des morgens ten 7 uren of met den eersten morgenstond tot de avonds ten 9 uren.
De vrije uuren die aan de werlieden gegund worden bedraagt te samen 2 uur per dag, en zulks des morgens van 8 uren tot 8 ½ uur, des middags van 12 tot 1 uur en des nademiddags van 4 tot 4 ½ uur gedurende het geheele jaar, terwijl elken Zaturdag na 4 uur niet meer gewerkt wordt.
3.Het werk dat door beiderlei kunne , zoo van mannen, vrouwen, jongens & meisjes verrigt wordt, bestaat in weven van callicots, ter breedte van 93 ned: duimen de 5/4 en 111 Ned. Duimen de 6/4, hebbende beide een lengte van 22 ½ N. El
4.Het getal & soort werktuigen bedraagt tot op heden 80 weefstoelen, dezelve zijn samengesteld van greinenhout, terwijl, terwijl in de lade waardoor het grein loopt een spoel gints & weder gedreven wordt, door klosjes van varken of buffelvel.
5. Het middel waardoor de weefstoel in beweging of werking wordt gebragt, geschiedt door het beurtelings trappen der beide voeten op 2 van onder aan de weefstoel geplaatste trappers, welke door touwtjes aan de kam vastgeknoopt zijn en waardoor het gaarn loopt, terwijl door de regterhand bij het links & regt trekken aan een koord of touw, hetwelk van boven aan de staal? is vastgehecht en weder van daar aan 2 klosjes de spoel door de lade gints & weder drijft, door de linkerhand de lade waarin een riet van staal geplaatst in den draad die uit de spoel getrokken word aan het katoen vastslaat.
6.Het gemiddeld loon der Arbeiders bedraagt van die
Van 10 tot 12 jaren en zulks per dag f.0,36
Van 12 tot 14 jaren " f.0, 33 ½
Van 14 tot 16 jaren " f.0,24
Van 16 tot 18 jaren f.0,40
Van 18 en daarboven f.0,43
Het verschil van loon hetwelk bestaat tusschen de jaren na 12 to 16 moet worden toegeschreven aan leerlingen welke onlangs op de fabriek zijn aangekomen terwijl tot basis dezer berekening is genomen het loon hetgeen door de werklieden naar aftrek der boeten door hun is genoten gedurende de laatste voorgaande week.
7. Er bestaat geen gelegenheid om de werklieden school te doen gaan, aangezien dezelve alsdan niet op de fabriek kunnen worden toegelaten en zij wat de Hollandsche taal betreft met uitzondering van het jongentje voorkomende in de categorie van 10 tot 12 jaren, welke doof & stom is, daar buiten (zonder) dat ongeluk dezelve zoo jong niet zou worden aangenomen in die jaren leven, zij die magtig behooren te zijn hetwelk voor het meerendeel ook bevestigend kan beantwoord worden; wat het Godsdienstige onderwijs betreft aanhen de gelegenheid wordt gegeven door den Leraar dezer Gemeente gedurende den winter des dingsdag van 2 tot 3 uur.
8.Er valt niets anders mede te deelen, dan alleenlijk dat alhierin werking gebragte 3e fabriek voor 42 weefgetouwen, door Heeren fabriekanten, zeer langzaam worden aangevuld en dat hoezeer die Heeren te Middelburg door de Burgemeester hiertoe in het belang der plaats een en andermaal bij missive zijn uitgenoodigd geworden om zulks eenigsints te bespoedigen, dezelve onbeantwoord gebleven dat echter door ZijnEd: is gepasseerd geworden, aangezien die onbeleefdheid aan de jonkheid van die Heeren heeft toegeschreven, terwijl het getal sollicitanten van geplaatst te worden, zeer ver de 21 opene plaatsen overtreffen; de inrigting is voor deze gemeente bij den geringen visvangst zeer doelmatig en verschaft aan veele armen eenige broodwinning , zoo dat het wenschelijk is, dat dezelve alhier kunnen blijven bestaan, de lust waarmede de werklieden arbeiden, laat niets te wenschen over; slechts is het jammer dat de boeten welke van hun zoo zeer gering loon voor de minste fouten in het werk, waar vroeger niet op wierd gelet, wordt afgetrokken, eenigsints mogt gemaatigd zijn en niet zoo gestreng mogt plaats hebben, daar hierdoor aan hen den lust zal worden ontnomen.
Er wordt voorts aan de werklieden geene verstrekkingen van loon in nature gedaan, noch iets dergelijks in mindering of boven hetzelve geheven, maar dezelve worden op elken Zaturdag voor het verrigte werk in geldspeciën betaald.
Arnemuiden, den 31 Julij 1841
In voldoening aan Uwe Excie missive van den 17 dezer maand A no 6737 2 1e Afd, hebben wij de eer hierbij aan uwe Excie te doen toekomen de beantwoording der in die missive vervatte vragen, welke wij afzonderlijk in vragen & antwoorden, gemakshalve hebben opgemaakt en zulks van de alhier bestaande weverij van katoenstoffen.
De Burgemeester
CDB