Dit artikel is een vervolg op: De oude grafzerken in en uit de Hervormde kerk van Arnemuiden I
Tegen de muur achter het Historisch Museum bevinden zich de volgende zerken.
ID nr. 3164. Bloys van Treslong Prins nr. 2.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift in spaartechniek. In het midden een transi, zie nr. 6 (28), onder een baldakijn met stralenkrans en tussen twee zuilen. Afmetingen 132 x 85 x 12 cm. De lengte is fragmentarisch.
Grafschrift:
“Hier leyt begrave(n) / Willem C(a)zimier sterf ao. XIIIIc / XCV ende Soete zij(n) huisvrou met her ki(n)dre.”
(1495).
Deze grafzerk kan oorspronkelijk in een oudere kerk hebben gelegen, de St. Janskerk van Nieuwerkerke of de St. Maartenskerk van Oud-Arnemuiden (Mortierekercke), aangezien de kruiskerk pas in 1505 werd gebouwd als de St. Martinuskapel.
ID nr. 3763.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift. In het middenveld een uitgekapt wapen. Afmetingen 200 x 100 x 15 cm. Grafschrift:
“Hier leyt be / grave(n) Anthonis Jansz. Groeneweber(?) sterf i(nt) jaer / XVc XIIII den / VII dach int Iunio. En(de) Jacopmyne Clays dochter / (in middenveld) zyn wyf was en(de) Janneken zyn (dochter?).”
(07-06-1524).
De toenaam van de eerste persoon wordt onderbroken door een breuk in de zerk. Misschien moeten we hier denken aan een bijnaam, of een beroep. Het kan ook nog zijn dat zijn toenaam gewoon Groene was en dat er nog een woord achter stond.
ID nr. 3771.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift. Uitgekapt wapen in middenveld. Afmetingen 70 x 100 x 15 cm. Onderkant manco.
Grafschrift in het Frans:
“Cy gist Guyon / le Guelle ………..…./……………../……(pri)es dieu pur son / Arme.”
Het laatste woord staat in het middenveld.
In hedendaags correct Frans: “Ci gît Guyon le Guelle……….…..Pries Dieu pour son âme.”
Vertaling: “Hier ligt Guyon le Guelle ……………Bid God voor zijn ziel.”
Zestiende eeuw.
ID nr. 3775.
Voorreformatorische grafzerk zonder hoekvullingen en gotisch randschrift. In het middenveld is eenafbeelding weg geschuurd. Afmetingen 112 x 60 x 10 cm. Fragmentarisch grafschrift:
“………./……….oure(?) sterf a(nno) XVc / XXXVI de(n) IIII dach / in Iuny.”
(04-06-1536).
ID nr. 3781.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en een randschrift in Latijnse kapitalen. In het middenveld staat een weegschaal. Onderkant manco. Afmetingen: (lengte fragmentarisch) 105 x 85 x 10 cm. Grafschrift:
“HIER LEIT / BEGRAVEN LYSKE K……/…………../….COPOST STERF XV / (in middenveld)IVNY Ao 1571.”
(15-06-1571).
Bloys van Treslong Prins nr. 5. 
Postreformatische grafzerk met in de hoeken rozetjes in vierpassen. Bovenkant manco. Afmetingen 112 x 156 x 24 cm. Grafschrift in Latijnse kapitalen:
“…………………………………………….
IANS STIERFF DEN 22 MERT 1608 ENDE HAER
LIEDER DOCHTER WILLEMINTGEN ADRI
AENS HVISVROVWE VAN DAVIT TAETSE
STIERFF INT KINDERBEDDEVAN HAER
ACHSTE KINT 14 OCTOBER 1610 OVT
SINDE 31 1/2 IAEREN.”
Onderaan de Latijnse tekst:
“SI PIUS ES, TVMVLO PIÏ GRESSVM SISTE VIATOR,
IMPIÏ ENIM VIVVS CONSOCIARE MANVS
GRANDE NEFAS DVXIT VIXIT QVIPPE VT MORITVRVS
VIVIT IS ERGO PIOS DICERE NOLO MORI.”
Vertaling:
“Indien gij vroom zijt, voorbijganger,
blijf dan stil staan bij het graf van een vrome.
Want tijdens zijn leven beschouwde hij het als een grote zonde
om de handen te verbinden met een goddeloze.
Hij leefde immers als iemand die bereid is te sterven.
Dus hij leeft, want ik wil niet zeggen, dat vromen sterven.”
(Met dank aan mevr. dr. E. Schregardus, drs. G.J. van ’t Spijker, drs. C.M. van Montfoort en prof. P.A. Henderikx).
Deze tekst in Rederijkerslatijn moet geschreven zijn voor de vader van Willemintgen Adriaens, die eerder in het familiegraf werd bijgezet. Zijn naam zal Adriaen geweest zijn, aangezien het patroniem van zijn dochter Adriaens was.
David Taedtse kocht in 1598 de openliggende en desolate erven tussen de molen en de keten (zie artikel P.A. Baaijens, Arneklanken 2000).
Bloys van Treslong Prins nr. 15. Foto nr. 015_14-02-01.
Postreformatische grafzerk met in het middenveld een grafschrift in Latijnse kapitalen en in de hoeken kleine rozetjes. Bovenkant manco. Afmetingen 147 x 101 x 15 cm. Er hebben twee grafschriften op deze zerk gestaan.Boven het resterende onderste grafschrift een wapen waarin de initialen C en ? Midden in hetgrafschrift een wapen waarin de initialen I en M. Fragmentarisch grafschrift:
“NOCH LEYT HIER BEGRAVEN
CATALINA IACOBS HVISVROU
VAN IACOB MACHGIELSEN
STERF DEN 3 MEERT ANNO 16..
HIER LEIT BEGRAVE(N)
NIEESKEN CORNELIS DE
GOEDE DIE HVISFROVWE
VAN DEN EERSAMEN
IACOB MAECHGIELSEN OVER
LEET DEN 5 APRIL ANNO 1625.
ENDE SINNEN SOON GERRIT
IACOBSEN OVERLEET DEN 21 OCTOBER
ANNO 1625.”
De volgende zerken zijn onder de huidige kerkvloer blijven liggen, omdat ze tijdens de restauratie in 2001 wegens technische redenen niet verplaatst konden worden. Een enkel exemplaar is onherstelbaar gebroken in opslag.
ID nr. 3758. Bloys van Treslong Prins nr. 18. 
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en dubbel gotisch randschrift. In het middenveld een engel die twee uitgekapte wapens vasthoudt. Grafschrift (begint onderaan):
“Hier leyt begraven Jacomine Huge Spierinckx yerste wyf sterf ao XVc / XIII de(n) XI April./ Hier leyt begrave(n) / Hughe Spierinck va(n) Alsburch hij sterf ao XVc / XVIJ den XXIIJ September. / Hier leet begrav(en) An(n)a Cristoffels dochter va(n) Campe(n) de huijsvr(ou)we va(n) Hughe / Spier(in)cx va(n) Alsburch / die sterf ao XVc LXVIII de(n) XVII maij. Bid voer de ziele(n).”
(11-04-1513, 23-09-1517 en 17-05-1568).
Anna Cristoffelsdochter van Campen moet de dochter geweest zijn van Cristoffel Jacopszoon van Campen, nr. 6 (28), en een hoge leeftijd behaald hebben.
Hughe Spierinck was een telg uit het adellijke geslacht van de heren van Aalburg (Wijk en Aalburg, ten noorden van Heusden).
ID nr. 3759.
Voorreformatorische grafzerk (fragment) met evangelistenhoeken in vierpassen, dubbel gotisch randschrift en in het middenveld een uitgekapt ruitvormig wapen. Fragmentarisch grafschrift op de rand:
“................./ Margrite Everd(ijs).......”
En randschrift in het middenveld:
“................den XVIII dach / va(n) november.
(18-11-....).
Vermoedelijk gaat het hier om de zerk van een echtpaar. De sterfdatum zou die van de man kunnen zijn.
ID nr. 3760.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen. Onderkant manco. Gotisch randschrift en uitgekapt wapen in het middenveld, hangend aan een haak. Links en rechts daarvan de namen Jan en Jacop. Twee zonen van de overledene? Grafschrift:
“Hier leit begraven / Geertgen Costers die sterf ao XVc...............”
Zestiende eeuw. In de schepenakten van Arnemuiden wordt in de jaren 1575, 1576 en 1577 een zekere Adriaen Jans Coster genoemd. Geertgen Costers kan zijn grootmoeder geweest zijn.
ID nr. 3761.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken en gotisch randschrift, bovenkant manco. Onder in het middenveld nog een gotisch grafschrift. Grafschrift op de rand:
“Hier leit begraven / Jacopmyne (?)............sterf a(nn)o XVc XI (?) de(n) XXIII ste(n) dach van december. / En(de) Pieter va(n) d' Jacusen / coopman...............”
(28-12-1511?).
Grafschrift onder in het middenveld:
“Hier leit begrave(n) Frans
Hillebrants …...............(?)
sterf ao. XVc LXVIII (?) de(n) XXIIII
dach van october.”
(24-10-1568?).
In de schepenakten van Arnemuiden van 1575 wordt Pieter Jans van de Hooge voogd genoemd van de wees van Frans Hillebrant; ene Balten Stoffels moet zilver inleveren afkomstig van de overleden Anna van Zwol. Een jaar later wordt door deze voogd Jacomijne Barens, weduwe van Adriaen van der Goes, bij de schepenen geroepen. Er worden nog meer mensen ter verantwoording geroepen. Pieter Jans de Hooge was trouwens ook voogd over de wezen van Lau Rijser. In 1576 had hij daarover een geschil met Adriaen Jans Coster.
ID nr. 3762. Bloys van Treslong Prins nr. 29.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift. In het middenveld een uitgekapt wapen en links en rechts daarvan “gloria” en “honor”, Lat. voor “roem”en “eer(betoon)”. Boven in het middenveld nog een gotische tekst. Grafschrift op de rand:
“Hier leet begr(aven) Blasyus / de Bijen met zy(n) kiender tewete Thomaes de Bijen baldieu was va(n) deser place(n) sterf ao XVc en(de) XVIII de(n) XXIIIten dach i(n) nove(m)b(e)r.”
(23-11-1518).
Grafschrift in het middenveld:
“En(de) Bernardijn de Bijen met
zyn kienderen sterf ao XVc
XXVI de(n) XXV dach va(n)
february. Bid voer de ziele(n).”
(25-02-1526).
ID nr. 3764. Bloys van Treslong Prins nr. 25. 
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift. In het middenveld twee uitgekapte wapens en daarboven en onder nog twee gotische grafschriften. Grafschrift op de rand:
“Hier leit begrave(n) / Cornelis Jansz. baillieu van de water was sterf an(n)o / XVc en(de) XXIX de(n) IIII / ste(n) va(n) October. Bidt voer d(e) ziele. En(de) An(n)a sy(n) huisvrouwe..........”
(04-10-1529 en 15..).
Grafschrift boven in het middenveld:
“Hier leit begrave(n) Lauris Jansz. Rijser va(n) Amsterda(m) coopman op Armuyen sterf ao XVc LXX (?) den laesten …...............”
(..-..-1570?).
Grafschrift onder in het middenveld:
“Hier leyt begrav(en)
Mayken Lorijs
huysvr(ouwe) va(n) Lauerijs Ja(n)s
Rijser sterf ano XVc LIX
de(n) XXVII february.”
(27-02-1559).
Dit is de zerk van twee echtparen; het familieverband is moeilijk vast te stellen.
In de schepenakten van Arnemuiden wordt Adriaen Jans van de Hooge in 1576 als voogd van de wezen van Lau Rijser genoemd.
ID nr. 3765. Bloys van Treslong Prins nr. 8.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift. In het middenveld twee uitgekapte wapens en daar onder en boven nog twee gotische grafschriften.
Grafschrift op de rand:
“Hier licht begrave(n) / Mathijs de Schilder sterf ao XVc en(de) XXXV den derden dach / (onder in het middenveld) in november.
En(de) Paesschine sijn / huisvr(o)uwe sterf ao XVc XXIX de(n) XIIIJ Januarius.”
(03-11-1535 en 14-01- 1529).
De sterfdatum van de man is in een ander handschrift afgemaakt. Hij leefde dus nog toen zijn vrouw stierf en liet zijn naam vast op de zerk beitelen. Dat was in die tijd gebruikelijk; men leefde als het ware met de dood voor ogen.
In de schepenakten van Arnemuiden uit 1575 wordt gewag gemaakt van de weduwe van ene Claes de Schilder. De toenaam moet toen al een familienaam geworden zijn, ooit ontstaan uit het beroep.
Onderste grafschrift in het middenveld:
“En(de) Jan Mathijs soene starf
ao XVc XXXV d'n XXVIIen dach
in Januarius. Bidt vior die ziele.”
(22-01-1535).
Dit moet een zoon van bovengenoemd echtpaar geweest zijn. Zijn vader overleefde hem slechts 9 maanden.
Bovenste grafschrift in het middenveld:
“Sepulture va(n) Lucas
Pieters die sterf de(n) XII
Septembris an(n)o XVc LXV.”
(12-09-1565).
Mogelijk was dit een kleinzoon. Maar het kan ook een ander familielid geweest zijn.
ID nr. 3766.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift, dat verder gaat in het middenveld. In het middenveld een uitgekapt wapen hangend aan een haak. Grafschrift:
“................/...................sterf int / jaer ons Heer / en (X)Vc en(de) ...d' IIII in april. Bid (voer de ziele). Ende Lysbet zy(n) dochter sterf in jare XVc XXV d' II dach.......”
(04-04-15.. en 02-..-1525).
ID nr. 3767.
Rechter bovenhoek van een voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen waarvan alleen de engel van Matthëus nog aanwezig is. In het middenveld heeft zeer waarschijnlijk een transi gestaan. Een gedeelte van de schouder is nog te zien. Boven het baldakijn met de stralenkrans is nog een engeltje te zien en in een hoekje een doodshoofd. Het gotische grafschrift begint op de rechter zijde:
“Hier leyt begraven J.......(?)....”
ID nr. 3768.
Voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken in vierpassen en gotisch randschrift. Zeer sleets. Grafschrift:
“Hier leyt begraven Lys / bet …...........”
Bloys van Treslong Prins nr. 23. 
Voorreformatorische grafzerk zonder hoekvullingen (?), gotisch randschrift en een Latijnse tekst in Latijnse kapitalen in het middenveld. Gotisch randschrift:
“.................Sterf Int Jaer........”
Het is niet zeker of dit randschrift ook bij het middenveld van de zerk behoort.
En in het middenveld:
“…........TISSIMAE IUVENTUTI
….........NIUGIS
….........ETHAE COCK
….........COCCELS THEOLOGIAE.”
Mogelijk betreft het hier de grafzerk van een jonge geestelijke. De naam van zijn moeder zou Margaretha Cock geweest kunnen zijn.
ID nr. 3769.
Voorreformatorische grafzerk zonder hoekvullingen en een uitgekapt wapen in het middenveld. Boven in het middenveld een gotisch grafschrift:
“Hier leit begraven Adriaen...........
va(n)...........................................”
Zestiende eeuw.
ID nr. 3772.
Linker onderhoek van een voorreformatorische grafzerk met evangelistenhoeken (de leeuw van Marcus) in vierpassen en gotisch randschrift. Fragmentarisch grafschrift:
“..............n dach / in augustus bidt (voer de ziele).”
Foto's: drs. J. Jongepier
Zie voor het vervolg: De oude grafzerken in en uit de Hervormde kerk van Arnemuiden III