Ik wandel in het verleden 2

Dit artikel is een vervolg op Ik wandel in het verleden 1

Winkeltjes in de Nieuwstraat en op de Westdijk.

Plattegrond van de Nieuwstraat en deel van de Westdijk rond 1947, de grijs gekleurde woningen worden beschreven en zijn winkel. De huisnummering heb ik zo getrouw mogelijk ingevuld en is die van na 1947, en is voor de toen bestaande huizen onveranderd gebleven. Gesloopt werden de Westdijkstraat oostkant en de Nieuwstraat noordkant met een paar woningen aan de zuidzijde tegen de Westdijkstraat aan. In de Nieuwstraat zijn in plaats van de gesloopte huizen, nieuwe gebouwd, groter en in sommige gevallen met garage eraan gebouwd. Tevens is er een parkeerplaats gekomen, waardoor er na de jaren ’60 veel minder woningen in de straat waren.

In de Nieuwstraat 

De bakkerij van Marien de Graag, wiens vrouw al vroeg was overleden, stond schuin aan de overkant. Zijn huishoudster was Pietje Schouwenaar, een Goese (dracht).  Begin jaren ‘60 is de noordzijde van de Nieuwstraat gesloopt en er werden nieuwe huizen  gebouwd.  Ook het pand van de Graag legde het loodje. Marien stamde uit een bakkers geslacht, zijn vader was bij Marien’s geboorte al broodbakker te ‘s Heer Abtskerke. zijn moeder overleed op 29 jarige leeftijd te Middelburg 6 februari 1931, na ca 3 jaar huwelijk. Eén van de Graag zijn knechten was Marien Theune, in de oorlog kregen we wel eens wat van Merientje. Na de Graag werd Piet Minnaard daar bakker. Hij was daar eerder knecht geweest en heeft de zaak overgenomen van de Graag.
Bewoningsgeschiedenis van het pand:

1900;           Jan Adamse arbeider, x Neeltje Schippers

1920; A 92    Cornelis Crucq bakker, x Maria Kramer.

1947; 46       Marinus de Graag bakkerswinkel, weduwnaar van Leuntje Tolhoek. Inwonend P. Schouwenaar.

1963;           P. A. Minnaard, bakker, zijn pand wordt door de gemeente gekocht i.v.m het saneringsplan.

Verder was er nog het winkeltje van Doris Odding (B 80), die verkocht van alles. Doris onze buurma, had een behoorlijk winkeltje. Zijn vrouw Adriana overleed in 1923, toen was hij  nog winkelier. Dorus zelf overleed in 1939 (77) en op dat moment was was hij geen winkelier meer. In 1929 was hij los werkman en in 1932 zonder beroep. Doris hield achter zijn huis een varken, zoals veel mensen dat in Arnemuiden deden. Later had hij kippen. Vanachter lag zodoende de mestput, die grensde aan de sloot, het stonk er vreselijk.  

De winkel was oorspronkelijk opgestart door Bernardus Giffard. Deze was in 1808 te Middelburg RK gedoopt. Giffard was tot ca 1856 winkelier. Hij werd in 1862 genoemd als schipper en in 1881 bij zijn overlijden was hij veerschipper. Zijn 2^e vrouw Neeltje Molhoek leefde toen nog. Overigens zat hij in 1859 en 1862 in de strafgevangenis te Middelburg. Dat gebeurde toen vrij dikwijls, voor een ‘kleinigheidje’ zat je al vast.

Na het ’gevang’ was hij trouwens zijn winkel kwijt, deze werd overgedaan aan de ook van origine RK familie Odding. Na Oddings overlijden, is de zaak nog een stuitje gebleven, dochter Koos ging later ook nog in wol doen. Die was getrouwd met Izak de Post, ze zijn daar beiden overleden. Eind jaren ’60 ging het pand over naar de huidige eigenaar.
Het pand met het huidige nummer 29 was de oudst bestaande ’zaak’ in de Nieuwstraat. In 1840 woonde er nog de weduwe Jacob Meulmeester samen met nog een gezin. Daarna moet Giffard erin gekomen zijn, hij woonde in 1840 ook aan de zuidkant van de Nieuwstraat, het 1^e huis vanaf de Noordstraat, hij werd toen genoemd als visser en winkelier, vanaf dat huis ca. no. 46 vertrok hij naar no. 49 (in 1850 no. 56 geworden), dat moet na sept. 1846 zijn geweest want toen overleed Neeltje Grootjans en kwam ‘t huisje vrij.

Bewoningsgeschiedenis van het pand

1840; 49       Wed. Jacob Jacobs Meulmeester, genaamd Neeltje Grootjans, vischleurster         

1850; 56       Bernardus Mar. Giffard winkelier,  x Berendina Tramper, voor 1861 kwam hierna in;

1861; 58       Abraham Odding koopman, x Janna Meerman, dochter van winkelier Jacobus Meerman.        

1880; 8,       Abraham Odding koopman, x Janna Meerman

1890; B 111  Abraham Odding koopman, x Janna Meerman.

1920; B 80    Theodorus Odding, winkelier, x Adriana Meliefste. 

1947; 29       Izaak van Belzen postbode, x Jacoba  Odding, trouwden 1929, hij was toen fabrieksarbeider.

Richting Noortstraat had je het cafe, dat was van Eine Hameling. Zijn vrouw Kaatje (Maat) was in Zuid Bevelandse dracht. Eine leurde ook met aardappels. Eind jaren ’50 is het pand herbouwd, de voorkant had 4 ramen met middenin de voordeur, in plaats daarvan kwamen 2 grote ramen.  
Jacobus Bliek was in 1846 landmanknecht, afkomstig van Nieuwland,  In 1847 en 1856 was hij arbeider, vanaf 1873 herbergier, maar toen toen hij op 56-jarige leeftijd overleed op 19 mei 1882, werd hij op zijn ‘oude dag’, landbouwer genoemd. Toch moet hij nog de eigenaar van het café zijn geweest, want een maand later kwam het hele zaakje te koop te staan, met een advertentie in de krant. De zaak begon als herberg, ook wel eens koffiehuis genoemd, en werd vroeger al “De Vriendschap” genoemd in de volksmond dikwijls cafe Hameling genoemd.

Herberg en later cafe, vanaf ca  1873 tot heden 2008.  (de  nog enige nog bestaande ‘oude zaak’  in de Nieuwstraat)

1861;  53,         Kornelis Caljouw arbeider, x Neeltje Zwemer. Hierna kwam tussen ca 1862 en 1879 wonen;

                        Jacobus Bliek scheper, herbergier, x Adriana Koets

1880;  83,         Jacobus Bliek herbergier, x 2 Neeltje Valkier

1890; 106/107,  Leendert Maartense herbergier, x Janneke Mertens  

1900;  B 85,      Jan Giffard herbergier x Johanna de Klerk (medecompagnon?)

           B 86,      Leendert Maartense herbergier x Janneke Mertens.

1920;   B 85,      Hendrik Marinus Hameling,  cafe

1947       19,      H.M. Hameling genoemd als herbergier, anno 2008 nog steeds cafe. (wed. Hameling)

Janna Kuuper had een “echte” winkel. Ze verkocht van alles, onder meer stroop en koeken, maar ook azijn, bakolie en suiker. Marinus van Belzen huwt als visscher, in 1911 met Janna Meulmeester, zonder beroep. Toen Marinus in 1950 overleed, 63 jaar oud, was hij winkelier, zijn vrouw leefde toen nog.

De winkel bestond minstens van 1920 tot 1950.

1900   B 88,  Niet genoemd, ook in 1890 wordt er geen winkel genoemd.

1920;  B 88,  Marinus van Belzen visser,  x Janna Kuuper winkelierster,

1947;  13,     Marinus van Belzen winkelier in 1950. Later; Janna Meulmeester (Kuuper) wed. van Belzen, 

                   kruidenierswinkel, buurman was broer Marinus Meulmeester ofwel Merien Kuuper.

Op de Westdijkstraat;

Net om de hoek van de Nieuwstraat in de Westdijk woonde de aanstaande schoonvader van Marie, Arij de Meulmeester, ofwel Arij Bonte. Deze was getrouwd met Clasina Meulmeester, bijgenaamd ‘Sien Boere‘ (die bijnaam had ze van haar vader Marinus), die kaas en vis verkocht.  In 1902 werd hij veldarbeider genoemd, in 1907 vischleurder, en 1911 vischhandelaar. Opoe Sien verkocht in het winkeltje o.a. ook, koffie thee en shag en Arij leurde. Hij ging met een bakfiets Walcheren in. Het huis was ze woonden was een dijkhuis, en in de kelder stond de voorraad. Tonnen met zoute en gestoomde vis en haring, haring met uitjes, droge scharren, sprotjes, stokvis. Daar beneden stond dan ook een duveltje, daar kookte je de was op. Het water moest met ketels opgewarmd worden. Arij deed niet in verse vis.  Hij had telefoon, daarmee belde hij naar de telefooncentrale en die verbond je dan door. Opoe Sien belde nooit. Het telefoonnummer weet ik niet meer.

Het telefoonnummer van het gemeentehuis was 341, (in de jaren ‘30 was dat 5 ) en behoorde onder Nieuw en St. Joosland, netnummer was K 1182. In 1915 had er in Arnemuiden nog niemand telefoon. Toen Oba Arij overleed, ging de telefoon de deur uit. 

De winkel bestond van na 1907 tot het overlijden in 1943, midden in de oorlog.

1900 B 70,  Adriaan Maas postbode, x Pieternella de Rijke

1920 B 70,  Arij de Meulmeester vishandelaar, x Clasina Meulmeester, Arij overleed in 1943.

1947    44,  Wed. Arij de Meulmeester, ze overleed in 1953.

Er tegenover, op de hoek met de Westwal, woonde Lou Kraamer die met melk leurde. Zijn vrouw Mina van Lou had een winkeltje voor boerinnen, lint, band en garen en van alles voor de dracht. Ze was een Goese boerin een goed wuufje.  
Het pand is pas winkel geworden bij de komst van Kramer, vermoedelijk na 1908 tot na 1947.

1900 A 99,  Jannetje Blaasse wed. Klaas van Belzen, ze was vischleurster overl. 1908 (56) en hij visser.

1920 A 99,  Laurens Kramer melkslijter (x Jacomina Schippers, ze overl. 1908 (25) eerder huwelijk?)

1947    53,  Laurens Kramer melkboer.

Dan waren er nog een paar ‘kleintjes’ op de Westdijk, waar Marie de ware naam niet meer van wist, een zekere Jannetje Snottebelletje en een Punnetje

Jannetje Snottebelletje

Bij zijn huwelijk in 1888 was Laurens Meerman werkman, in 1889 daglooner, in 1891 arbeider en in 1911 veldarbeider. Jannetje Meerman, zonder beroep, was de dochter van de winkelier Paulus Meerman en Maria van Eenenaam (een winkeliersfamilie!)

De weduwe Jannetje Kramer overleed in 1945 (78) als winkelierster, waarna dochter Janna de winkel voortzette.

De winkel is in de tijd van Laurens Meerman ontstaan na 1911 tot na 1947.

1900 B 62, Klaas van de Ketterij visser.  

1920 B 62, Laurens Meerman winkelier x Jannetje Kramer, hij overl. In 1940 (81) zonder beroep.

1947    28, Janna Meerman, winkelierwinkel,  dochter en opvolger van Laurens.

Punnetje

Klaas Schroevers huwde in 1911, toen was hij visscher. Dat was hij ook in 1917, 1918 en 1920, dus daarna kunnen ze een klein winkeltje gehad hebben. Ze zijn beiden na 1950 overleden. 

Winkel van na 1920 tot na 1947.

1900 B 25,  Cornelis van de Ketterij visser, x Jannetje de Ridder.

1920 B 25,  Klaas Schroevers, bijgenaamd Punnetje, visser, x Neeltje van Belzen

1947 B 27, werd 20,  Klaas Schroevers verhuisde van B 25 naar B 27

En dan was daar nog een Joos Krul, die ook in vis deed.

In 1947 waren er 4 op een rij, die een winkel hadden; B 60, B61, B62 en B63

Bij de bewoners van pand B 63 is er nog een verhaal aan verbonden. Metselaar Dronkers werd in 1896 te Rilland weduwnaar. Hij ging naar Arnemuiden en huwde met de vrouw van zijn broer, Josina Sara Ocke. Zij was als 40-jarige onderwijzeres, weduwe van Johannis Dronkers, de gemeente veldwachter van Arnemuiden, die in 1902 overleed, 53 jaar oud, afkomstig uit Bath. Opvolger Joos Marteijn was op zijn 22^e  toen hij in 1911 (te St. Laurens) trouwde, al vishandelaar, evenals zijn vader Bastiaan Marteijn.

Winkel geworden na 1904 of voor 1938 toen Wouter Dronkers overleed als winkelier tot na 1947

1900 B 63   Cornelis Meerman scheepstimmerman x 1 Adriana M.G. Buijs

1920 B 63  Wouter Dronkers metselaar, x   Josina Sara Ocke onderwijzeres bij huwelijk in 1902, later winkelier

                 Antheunis Walt. Janse (mogelijk inwoner, niets over kunnen vinden)

1947     30   Joos Marteijn, viswinkel, x Leijntje Vogel

Rechts de winkel van Jan Siereveld op de Westdijkstraathoek, hier kijken we de Nieuwstraat in.

En dan nog Jaantje Lappe, haar winkel werd later een echte kruidenierswinkel waar op het laatst haar zoon Henk Janse een supermarkt van maakte.Het was het laatste pand van de Westdijkstraat, hoek Nieuwstraat. Deze winkel kwam tijdens de nieuwbouw in de jaren ‘60 aan de Nieuwstraat noordzijde te staan, aan de kant van het spoor, waar nu RJ Keukens is. Of B 72 ten tijde van Dora Odding winkel geworden is heb ik niet kunnen vinden, wel bleef Jacob visser, en in 1907 was hij ’hij vermoedelijk’ overleden, wat er op duid dat hij overboord is geslagen en  nooit meer gevonden. Toen ze in 1881 trouwden had ze geen beroep en dat was o.m. ook zo in 1907,1939 en 1942 

Jan Siereveld trouwde in 1902 met Johanna de Rijke. Hij was toen nog een visser van 23 jaar.

Toen hij in 1907 voor de 2^e keer als weduwnaar trouwde met de 36-jarige werkster Adriana van Leerzem, was hij intussen winkelier geworden. Jan is overleden gevonden te Zoutelande, op 24 juli 1924, hij was 45 en (weer) visscher. (waarschijnlijk tijdens het vissen verdronken). In 1929 was de weduwe winkelierster. Bij het huwelijk van haar dochter Jaantje met Pieter Janse, fabrieksarbeider en afkomstig van Klein Waaijenburg (nog bestaand in ‘Brakenburg’). Adriana overleed in 1942 (oorlog) te Middelburg als weduwe en winkelierster (te Arnemuiden).

Winkel geworden na 1902 tot ca 2000, het werd toen RJ Keukens.

1900 B 72,    Jacob van Belzen visser, x Dorothea Odding

1920 B 72,    Jan Siereveld winkelier, (Jantje Lappe) x Adriana van Leerzem

1947 48/50   Pieter Janse x Adriana Siereveld, kruidenierswinkel (Jaantje Lappe)

Beknopte familiegegevens Maatje de Nooijer. 

JOHANNIS PIETER DE RIDDER  (4), huwt te Arnemuiden als visser wonend te Vlissingen, waar zijn ouders ook woonden (Marinus de Riddder (8), x Maria de Nooijer),  op 1 febr. 1890,  met  MAATJE DE NOOIJER (5)

Johannes overlijd te Arnemuiden 12 januari 1892 als visser, van 27 jaar.

Hieruit 1 kind in 1890  (Marinus (2), x Maria Buijs)            

Ze hertrouwt Arnemuiden 13 aug. 1902  als werkvrouw van 35, met Pieter Meertse wedn van Elizabeth Meertse. Pieter is een vrachtrijder / bode van 36 jaar.

Uit het 1^e huwelijk van Pieter Meertse, hieruit 5 kinderen van 1898 - 1902

Na het 2^e huwelijk van beiden, na de kinderzege, gaat ze haar verdere leven door als Ma van Piet Mes.

Hieruit 3 kinderen  van 1903 - 1905.

Het gezin bestond dus rond 1905 uit kinderen, afkomstig uit ouders van 3 verschillende samenstellingen.

En na 1918, het overlijden van haar zoon Marinus (28 jaar), kwam haar kleinkind Marinus de Ridder inwonen, zoon van Maria Buijs, vandaar de naam Wannes Mes.

Samenvatting familiegegevens in een korte kwartierstaat;    (4 generaties terug.)

Om nog een laatste indruk te krijgen ‘uit grootmoeders tijd’, laten we het leven van overgrootvader Jacob de Nooijer (10) nog even overzien, een voor die tijd, zeer sterke man;

10. JACOB DE NOOIJER

Geboren 22 juni 1830, (zoon van Blaas Jacobse, zonen bijgenaamd van w’ulst, x Jannetje de Ridder) meest visser, wever, huwt 1, 22 oktober 1853 x NEELTJE VENTEVOGEL, krijgt 1 dochter, het kind leeft 3 dagen, de moeder overlijdt 11 dagen na de geboorte 1 februari 1854. Toen was Jacob weer alleen.

JACOB huwt 2, 18 december 1855 als weduwnaar (beiden 25 jaar) x JOHANNA GELDOF, ze krijgen 12 kinderen geboren van 1856 tot 1875. Ze overlijdt 2 september 1880 werkvrouw, 50 jaar.

JACOB als visscher van 53 jaar huwt 3, 2 februari 1884, x JOHANNA MEIJERS, werkvrouw, 42 jaar, weduwe van Adriaan Oreel. Het duurde nog wel 3 jaar voor het eerste kind kwam, maar het echtpaar krijgt nog 2 kinderen, Johannis 29 jan. 1887 en Jacomina 16 dec. 1889 (zie foto). Dat betekende dat Jacob op zijn 59^e nog in de tuin stond bij het dopen (tuin; plaats voor de preekstoel) van zijn laatste kind. (overlevering vertelde me, dat hij toen in de 70 was! Dat betekent dat je nog altijd de mondelinge gegevens moet nakijken, hoe leuk alles ook klinkt).

Na 1890 woonden ze in de Nieuwstraat B.113, in 1900 in de Roomschestraat A.52 Jacob overlijdt 23 oktober 1910 zonder beroep, 80 jaar. Zijn derde vrouw overlijdt 2 jaar later 3 april 1912, 70 jaar oud.  

Tot slot.

De meeste bovenstaande gegevens komen uit het oorspronkelijk Arnemuids archief, de burgelijke stand en de bevolkingsregisters. Deze laatste  zijn  door L. van Belzen chronologisch per straat op een rijtje gezet, die staan meest in de decembernummers van Arneklanken vanaf 2001 tot heden,  waar ik dankbaar gebruik van gemaakt heb. 

In dit artikel heb ik één pand er uit gehaald, B 81 (later 27), en heb daarvan, wat personen uit de familie extra na voren gehaald om zo een indruk te krijgen van hun levenssituatie in die tijd. In zo’n ruim 70 jaar is daar heel wat meegemaakt, dat we tegenwoordig amper meer kunnen voorstellen. Wat een leed, droefheid en armoede was er.  Moeiten, sloven en zorgen om aan werk te komen, en om voor veel werkuren maar weinig r terug te krijgen, hetzij door arbeid of leuren langs de deuren op Walcheren, Zuid Beveland of zelfs Brabant. Bij velen in Arnemuiden was de situatie niet veel anders, zoals we uit het leven van bovenstaande weduwen konden zien. Er was niet veel voor nodig ziek te worden, of een ongeluk te krijgen. Vele kinderen stierven  jong, hun  mannen stierven in de kracht van hun leven en de ‘broodwinning’ was weg! Bij anderen overleefden de vrouwen de kraamtijd niet, en een grootouder voedde hun kleinkind(eren) op. Velen hoopten en vonden kracht in hun geloof, maar het ging ook wel anders, dat bitterheid en opstandigheid overbleef.  Maar éen dag in de week werd er niet gewerkt! Hervormd of Gereformeerd, de zondag was een rust en lichtpunt  in die meestal sombere tijd. 

DAT WAS MAAR ZO’N 70 JAAR  GELEDEN, SLECHTS ÉÉN GENERATIE TERUG!

Tot slot, dit artikel is geschreven in het huisje waar het verhaal mee begon,  …… en eindigd!

You have no rights to post comments