Afschrift van de bekendmaking van prins Willem van Oranje waarbij het gebruik en de kwaliteit van zout ten behoeve van de visserij nauwkeurig wordt vastgesteld.
Zeeuws Archief Inventaris van de Archieven van de Gemeente Arnemuiden
Inventarisnummer 1084:
Wilhelm byder Gratie Godts prince van Oraengien Grave van Nassau van Catsenellenboge Diets Vianden etc Burchgrave van Antwerpen ende Visconte van Besancon Baron van Breda Diest Grimbergen Arley Noseroy etc Heere van Chastelbellin etc Lieutenant Generael over dese Nederlanden ende als Gouverneur van Brabant Hollant Zeelant Utrecht ende Vrieslant ende admirael etc Allen den genen die dese jegenwoordige sullen sien oft hoorenlesen Saluyt alsoe tot onser kennisse gecommen is dat al ist zoe dat by dversche placaten ende ordinantien hier voormaels gestatueert op tfeyt vanden neringe vande visscherye ende soutsiederie binnen dese Nederlanden gepubliceert onder ander geordonneert is dat binnen de voorss landen egeen sout buyten de selve gesoden en soude mogen commen oft vertiert ? werden daerenboven datmen egeen sout ter zee en soude mogen vueren om harinck mede te souten dan alleenelyck zout van grauwen zelle oft zout van sout gezoden alles naer vuytwysen vande zelve placcaten ende besundere naer inhoudt vande ordinantie dien aengaende gepubliceert opden achsten meye duysent vyffhondert negenthien dewelck oock altyts onverbrekelyck wel ende loffelick syn onderhouden ende achtervolcht geweest totter tyt toe vande begin vande inlantsche oorloge ende troublen als wanneer duer scheydinge van plaetssen ende aff brandinge der soutketen het geraffineert oft gesoden zout qualyck ofte tot expressiven pryse becomelyck is geweest daer door diversche misbruycken ende inconvenienten zyn gesproten/ Ende hoewel tsedert die vereeninge ende Unie tusschen den meestendeel vande voorss landen ende provincien selve sout van sout gesoden nu wel ende ten tamelycken pryse te becommen is midts den welcke een iegelyck hem naer de voorss ordinantie ( als rakende die gemeene welvaert) wel behoorde nu ter tijt te reguleren/ des nyet jegenstaende verstaen wy dat sommige henl generende mette voorss vischerie in dese voorss nederlanden meer soucken hun eygen ende singulier gewin dan het gemeen besten hen onderstaen met groff ende ander sout ten harinck te voeren alles nyet alleenelyck in versmadenisse vande voorss ordinantie maer oock tot groote naedeel ende verdruckinge soe wel vande neringhe vande soutsiederye binnen dese voorss nederlanden als de voorss visscherye/ overmits die goede ende oude reputatie vande zelve visscherye ende traffyque
vanden harinck in dese voorss landen daer door in andere landen ende Rycken grootelyck vercort ende misacht wordt/ Ende dat daerenboven door alsulcken missoutinge den gevangenen harinck notoirelyck veel slymiger magerder ende swarter op zynen graet ende consecutelyck ? meer subiect der corruptien wort waerdoor ongesontheyt ende siecten veroorsaect worden/ ende alsoe in wel gepolicieerde landen nyet en behoort toegelaeten te syne/ Soe eest dat wy tgene voorss is overgemerct ? ende begerende daer inne te versiene tot welvaeren der voorss neringen ende voorderinge vande gemeene ondersaeten vanden voorss landen hebben by deliberatie ende advyse vanden Staeten Generael tot Delft vergadert geweest zynde mitsgaders de Gecommitteerde Raeden vande generaele Staten slants ende graeffelicheyt van Zeellant van nieuws geordonneert ende gestatueert ordonneren ende statueren mits dess de poincten ende articlen naervolgende /
Eerst datmen geen sout ter zee voeren en zal om harinck mede te soutten dan alleene zout van grauwen zelle gesoden oft sout van sot gesoden al op verbeurte vandensoudt mitsgaders vanden harinck diemen sal bevinden anders gesouten te zyn het sy die voor oft naer naer Jacobi gevangen mach wesen/
Item dat nyemant zout on tfangen en zal voor ende aleer hen blycke by behoorlycke certificatie vanden pleck daer het selve sout gesoden is opdat eenyegelyck mach weten wat sout menhen vercoopen wil opde verbeurte vande zoute : Ende sullen oock daer en boven de schippers die het voorss sout vueren/voeren ? schuldich syn hueren eedt te doene dat het selve sout dat zy in hebben nyet vervalscht verandert oft vermindert en is zedert den tyt dat zyt in huerschip ontfangen hebben dan naer inhout der voorss certificatien Opde verbeurte vanden soute als vooren ? ende den schippers daer en boven van meyneedicheyt gestraft te worden/
Datmen oock geenderhande zout ter see voeren en zal dan voorss is ende dat daerenboven het selfde soudt nijet en zal mogen ter zee gevoert worden ten sy dattet ten minsten acht dagen out sy/Op pene wye contrarie dede van arbitralyck gecorrigeert te worden by den officier daer sulcx sal commen te te gebueren /
Item dat die vande steden oft plaedtsen daert voorss sout gesoden sal worden sullen gehouden wesen te specificeren in haere certificacie dat de vercooper geaffirmeert heeft dattet is van grauwen selle van binnen ofte van buyt dycx oft zout van sout gesoden ende noch hoe lange dattet gesoden is geweest/
Ende tot beter onderhoudenisse vande voorss ordonnantie ende om alle frauden die contrarie van dien soude mogen voort gekeert worden ten verhoeden tot het gemeene beste welvaeren vande goede ondersaten ende conservatie vande neringe soe wel vande haerinckvaedrt als soutsiederrye ende die goede reputatie der zelver/ hebben wy by deliberatie ende advyse als vooren geordoneert ende gestatueert ordonneren ende statueeren mits dess dat in dese voorss landen van herwaerts overe egeen harinck en sal mogen worden gebrocht gevent vercocht vertiert oft in eeniger manieren gesleten dan die sulcx als boven met sout van grauwen zelle oft zout van zoute binnen dese landen gesoden sal wesen gesouten ende dat opde verbuerte vande harinck die bevonden sal worden anders dan voorss is gesouten te zyne/
Ende dit alsonder preiudicie vande voorss voorgaende ordonnantien opt feyt vande soutneringe ende visscherije gemaect die wy verstaen te moeten blijven in alle heure poincten in vigeure ende te behooren onverbrekelyck ende strictelyck onderhouden te worden nyet min dan offse oock nu by ons vernieuwt ende hier mede geinsereert waeren/
Ontbiedende daeromme ende amptshalven ordonneren ende bevelen den voorss Gecommitteerde raeden van de Staten slants ende Graeffelycheyt van Zeellant mitsgaders allen anderen insticieren ende officieren huere Stadthouders ende elcken van hem besondere binnen Zeellant soe hem toebehooren zal dat sy dese onse jegenwoirdige ordonnantie doen vuytroepen ende publiceren een yegelyck inde limieten van syne Iurisdictie ende officie : Bevelende allen eende eenyegelyck tonderhouden ende observeren alle de poincten ende articlen daer inne begrepen naer huere forme ende inhouden procederen ende doende procederen tegens dovertreders ende ongehoorsaeme by executie vande penen ende boeten boven verhaelt/ Des te doene met diesser aencleeft geven wy hem volcommen macht authoriteyt ende sunderling bevel Ontbieden ende bevelen eenen yegelyck dat zy hem tselve doende ernstelyck verstaen ende obedieren / want wy by deliberatie ende advyse als vooren alsoe hebben bevonden te behooren Aldus gedaen onder tsegel ten saecken vande Staten ende Graeffelicheyt van Zeellant int Hoff van Zeellant tot Middelburch den derden dach van Marte XVc ende eenentachtich // PR
Onderstont gescreven ByZyner Princelicker Excie ter relatie vande voornoemde Gecommitteerde Raiden ende theurder ordonnantie By my ondertheeckent Roels met een zegel daeronder opgedruct in placate met rooden wasse /
Ghecollationneert jegens zyn originael ende daermede bevonden accorderende By my
B. Cannoye Handtekening
Ghepubliceert ter pueyen der stadt Arnemuyden in Z eellant opden XXVIIen
April 1581